واژه مددکار اجتماعی را بارها شنیدهاید اما آیا واقعاً میدانید یک مددکار اجتماعی چه کسی است؟ اگر نمیدانستید یا دوست دارید بیشتر بدانید در این مقاله همراه ماروم باشید. مددکار اجتماعی متخصصی است که هدفش ارتقای رفاه کلی و کمک به رفع نیازهای اساسی و پیچیده جوامع و مردم است. مددکار اجتماعی با بسیاری از جمعیتها و انواع مختلف مردم کار میکند، به ویژه بر افرادی که آسیبپذیر، تحت ستم و در فقر زندگی میکنند، تمرکز میکند.
مددکار اجتماعی برای رسیدگی به بیعدالتیهای اجتماعی و موانع رفاه کلی افراد تحت حمایت خود آموزش میبیند. برخی از این موارد عبارتند از فقر، بیکاری، تبعیض و نبود مسکن. وی همچنین از افرادی حمایت میکند که با معلولیت، مشکلات سوء مصرف مواد یا تجربه درگیریهای خانگی زندگی میکنند.
مددکار اجتماعی اغلب فعالیت خود را با تمرکز بر جوامعی که میخواهد به آنها خدمت کند، تنظیم میکند. به عنوان مثال، یک مددکار اجتماعی بالینی، بر تشخیص، درمان و پیشگیری از مسائل ذهنی، عاطفی و رفتاری تمرکز دارد. از سوی دیگر، یک مددکار اجتماعی ممکن است بر روی تحقیق و توسعه برای برنامههای کوچک یا بزرگ در جهت کمک به جامعه تمرکز کند.
در یک جمله، هدف مددکار اجتماعی بهبود زندگی افرادی است که مشکلات اجتماعی و بین فردی دارند.
مشکلاتی که مددکار اجتماعی در مورد افراد مختلف با آن مواجه است، اغلب ریشه در آسیبهای اجتماعی یا عاطفی، تبعیض، فقر یا تروما دارد. مددکاران اجتماعی عامل بزرگتری را که بر زندگی مردم تأثیر میگذارد، تشخیص میدهند و برای جامعهای برابرتر و عادلانهتر کار میکنند که در آن حقوق بشر مورد احترام و حمایت قرار میگیرد.
مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر عمل است که تغییرات مثبت اجتماعی، توسعه، انسجام و توانمندسازی مردم و جوامع را ارتقا میدهد. مددکار اجتماعی میتواند به طور خاص برای ارزیابی و مداخله در مواردی که نگرانیهایی مربوط به حمایت از کودک چه در خانواده چه در جایی دیگر وجود دارد، کار کند. همچنین میتواند فرآیندهای فرزندخواندگی و فرزندپروری را مدیریت و از کودکان دارای معلولیت حمایت کند.
مددکار اجتماعی اگر در خدمات بزرگسالان کار کند، میتواند با افراد مسن تر، افراد دارای ناتوانیهای یادگیری یا جسمی کار کند. اگر با افرادی که مشکلات سلامت روان دارند، کار میکنید، بر ارتقای استقلال، رفاه و کنترل زندگی آنها تمرکز خواهد کرد. همچنین میتواند از بزرگسالانی که مشکلات سوء مصرف مواد دارند، یا با ایدز زندگی میکنند یا با سیستم عدالت کیفری درگیر هستند، حمایت کند. به هر حال ارتقای کیفیت زندگی افراد در هر حیطهای مشغول به کار باشد از وظایف اصلی یک مددکار اجتماعی است.
آیا شغل مددکاری اجتماعی ارزشش را دارد؟ قبل از اینکه به هر حرفهای بپردازید، چه در زمینه مددکاری اجتماعی یا هر رشته دیگری، علایق شخصی، تواناییهای منحصر به فرد و اهداف حرفهای خود را در نظر بگیرید. حرفه شما به عنوان یک مددکار اجتماعی باید با این سه چیز هماهنگ باشد. برای تعیین اینکه آیا شغل مددکاری اجتماعی برای شما مناسب است یا خیر، این سوالات را از خود بپرسید:
داشتن مهارتهای بین فردی قوی، ابراز همدلی، توانایی برقراری ارتباط موثر، شنونده خوب بودن منجر به پیروزیهای بزرگ در این کار میشود.
مددکار اجتماعی به گروههای متعددی میتواند کمک کند تا از زندگی با کیفیتتری برخوردار شوند. یکی از مهمترین این گروهها کودکان هستند کودکانی که دچار ناتوایی خاص، بدسرپرست یا بیسرپرست هستند. گروه دوم بزرگسالانی که سالمند شدهاند و به کمک نیاز دارند، با اعتیاد دست و پنجه نرم میکنند، بیخانمان هستند، شرایط بحرانی و خاصی را پشت سر میگذارند، دچار ناتوانی خاصی هستند و گروه جوانانی که درگیر اعتیاد یا بیخانمان هستند و در کودکی بدسرپرست یا بی سرپرست بودهاند.
به طور کلی مددکار اجتماعی با متخصصان حوزههای مختلف و مؤسسات ارائه دهنده خدمات گوناگون در ارتباط است و به واسطه همین موضوع و دانش تخصصیش میتواند برای همه گروههای ذکر شده بسیار مفید باشد.
اگر روند کار یک مددکار اجتماعی را بخواهیم به صورت خلاصه در نظر بگیریم به این شکل است که وی باید در ابتدا وضعیت و شرایط مراجع را ارزیابی کرده و به محافظت از کودک و بزرگسال مورد ظلم بپردازد. سپس رابطه مناسب با مراجع برقرار کند تا حس اعتماد و داشتن حمایت در مراجع ایجاد شود. در ادامه مددکار اجتماعی برنامههای حمایتی را مدیریت و در بسیاری مواقع در کنار مراجع شرکت میکند. او همچنین باید از روند کار گزارش تهیه کند و در صورت نیاز مدارکی به دادگاه ارائه دهد. بسیار اهمیت دارد که مددکار اجتماعی بتواند با صبر و حوصله و بدون قضاوت به صحبت ها گوش دهد و در برنامههای درمانی و بازسازی شرایط در کنار مراجع باشد. در تمام این مسیر داشتن نظم درونی بسیار اهمیت دارد تا با مواجهه با موانع دلسرد نشود و در مسیر هدف یعنی بهبود زندگی مراجع حرکت کند.
نقشهای یک مددکار اجتماعی شامل تخصصهای متنوعی است. در اینجا برخی از مسئولیتهای مشترک مددکاران اجتماعی که توسط حوزههای تخصصی مختلف سازماندهی شدهاند آورده شده است:
مددکار اجتماعی این حوزه به کودکان، کارکنان مدرسه و اعضای خانواده کمک میکند تا مشکلات را حل کنند. در برخی موارد، این به معنای قرار دادن کودکان در مراکز نگهداری است. این گروه از مددکاران والدینی را که در حال تلاش هستند با منابعی مرتبط میکنند تا به مراقبت و تربیت بهتر فرزندانشان کمک کنند. آنها در کنار دانشآموزان و معلمان برای مقابله با قلدری، ناتوانیهای یادگیری و سایر اختلالات و موانع کار میکنند. مددکار اجتماعی خانواده تمام تلاش خود را میکند تا همه اعضای خانواده در آرامش و آسایش زندگی کنند چه کودکان چه والدین، که البته از وظایف مددکار اجتماعی در خانواده اگر نیاز به اولویتبندی باشد، ایجاد شرایط مناسب برای کودکان است.
مددکار اجتماعی این حوزه به بیماران شدید و مبتلایان به مشکلات مزمن کمک میکنند تا مراقبت کافی پیدا کنند، به منابع عمومی دسترسی داشته باشند یا خدماتی مانند مراقبتهای پرستاری در خانه را پیدا کنند. آنها اغلب نقش مهمی در حمایت از مراجعین دارند، زیرا به سیستمهای متعدد مراقبتهای بهداشتی و خدمات عمومی که مراقبتهای بهداشتی را هماهنگ میکنند، دسترسی دارند.
مددکاران اجتماعی این گروه، از افرادی که مشکلات سلامت روان یا سوء مصرف مواد دارند حمایت میکنند. کمک به افراد برای یافتن برنامههای توانبخشی در دسترس یا مراقبتهای بهداشت روانی طولانیمدت یکی دیگر از خدماتی است که ارائه میشود. مددکار اجتماعی سلامت روان و سوء مصرف مواد ممکن است در برنامههای پیشگیرانه که به دنبال رفع مشکلات قبل از تشدید آنها هستند، شرکت کند.
مددکاران اجتماعی را میتوان در طیف گستردهای از محیطهای شغلی یافت. تخصصها اغلب تعیین میکنند که کجا و چگونه کار میکنند. برخی از آنها وقت خود را در یک دفتر میگذرانند، اگرچه بازدید از مددجو خارج از محل نیز رایج است. کسانی که در موقعیتهای کودک، مدرسه و خانواده کار میکنند ممکن است تغییرات بیشتری در برنامه را تجربه کنند.
حوزه مددکاری اجتماعی، زمینههای تمرکز متنوعی را برای کمک به دیگران فراهم میکند. میتوانید مددکاران اجتماعی اختصاصی را در بیمارستانها، کلینیکهای سلامت روان، زندانها، پادگانهای نظامی، شرکتها و آژانسهای اجتماعی بیابید. به طور کلی یک مددکار اجتماعی می تواند در مراکز نگهداری از کودکان بی سرپرست، موسسات خیریه، خانه سالمندان، مراکز مشاوره، مراکز بازپروری و مراکز نگهداری از افراد بزهکار، مراکز ترک اعتیاد، سازمانهای توانبخشی، زندانها، اورژانس اجتماعی و مراکز مشابه مشغول به کار شود.
مددکاران اجتماعی را میتوان در زمینههای مختلف به کار گرفت. در حالی که همه مددکاران اجتماعی برای کمک به مردم تلاش میکنند، هر نوع مددکار اجتماعی بر حوزه خاصی از نیاز تمرکز میکند. انواع متداول مددکاری اجتماعی عبارتند از:
یک مددکار اجتماعی نظامی با اعضای نیروهای مسلح و خانوادههایشان کار میکند تا با چالشهای منحصربهفردی که در مسیر کاری خود با آن روبرو هستند، کنار بیایند.
افرادی که با مسائل بهداشتی یا بیماری مزمن سر و کار دارند میتوانند با یک مددکار اجتماعی پزشکی همکاری کنند تا در پیمایش مسائل پزشکی خود کمک کنند. یک مددکار اجتماعی بهداشت عمومی تلاش میکند تا گسترش بیماریها را محدود کند و به جوامع کمک میکند تا بر بیماریها و بلایای گسترده غلبه کنند. مددکاران اجتماعی پزشکی برای بیمارستانها، سازمانهای دولتی و ارائه دهندگان مراقبتهای بهداشتی کار میکنند.
بیماریهای روانی میتواند چالشهای زیادی را برای افراد و خانوادهها ایجاد کند. کسانی که با اختلالات سلامت روان زندگی میکنند اغلب به حمایت و توجه بیشتری نیاز دارند. یک مددکار اجتماعی سلامت روان وقت خود را صرف ارزیابی و کمک تخصصی به فرد، میکند.
افرادی که به هر نحوی حمایت نیاز دارند به مددکاران بهزیستی مراجعه میکنند. تعداد زیادی از دریافتکنندگان کمک افرادی هستند که معلولیتهای مختلف جسمی و ذهنی دارند و یا از لحاظ سلامت روان مشکلات جدی دارند. از وظایف مددکار اجتماعی در بهزیستی تلاش بسیار برای اینکه افراد مورد حمایت بهزیستی وضعیت زندگی بهتری داشته باشند، است. البته حقیقت امر این است که این افراد نیاز به حمایت بیشتری برای حل مشکلات مالی و درمانی دارند.
اورژانس اجتماعی در ایران در سال 1387 در سازمان بهزیستی آغاز شد و از سال 1392 مرکز هماهنگی فوریتهای اجتماعی به عنوان مرکزی مستقل افتتاح شد.کودکان و زنان آسیب دیده و آزاردیده و جوانان فراری از منزل، خانوادههای دچار بحران و فرد اقدامکننده یا تهدیدکننده به خودکشی اصلیترین گروههای هدف در اورژانس اجتماعی است. یکی از وظایف مددکار اجتماعی در اورژانس اجتماعی به عنوان یکی از اصلیترین گروههای تخصصی همکار در اوژانس اجتماعی این است که در بحران به افراد کمک میکند.
کودکان و خانوادههایشان که با مسائل اجتماعی یا روانی در مدرسه، خانه یا جوامع خود دست و پنجه نرم میکنند، ممکن است از یک مددکار اجتماعی خانواده کمک بگیرند. مددکار اجتماعی مسئول ارزیابی مناسب بودن محیط آموزشی، خانه و محله برای کودک و والدینش است. آنها با خانواده و کارکنان مدرسه همکاری میکنند تا مشکل را حل کنند. مددکاران اجتماعی کودک و خانواده در صورت نیاز، کودکان را تحت مراقبتهای فرزندخواندگی قرار می دهند، رفاه آنها را کنترل میکنند و به بزرگسالان در فرآیند فرزندخواندگی کمک میکنند. در مورد مددکار اجتماعی مدرسه باید گفت این نوع مددکار اجتماعی را میتوان در مدارس، نهادهای دولتی و سازمانهای پرورشی به کار گرفت. یک مددکار اجتماعی مدرسه مستقیماً با مدرسه، معلمان، والدین و کارکنان کار میکند تا مطمئن شود دانش آموزان میتوانند در داخل و خارج از محیط مدرسه رشد کنند. این مددکاران اجتماعی روابط خود را با خانوادهها توسعه میدهند، منابع اجتماعی را توصیه میکنند و از خدمات بهداشت روانی و مدیریت بحران حمایت میکنند.
این مددکاران اجتماعی برنامههای درمانی، توانبخشی و مشاوره را به معتادان و بیمارانی که دارای چالشهای بهداشت روانی هستند، ارائه میکنند. آنها به یافتن مراکز توانبخشی مقرون به صرفه کمک میکنند و بیماران را با یک برنامه مشاوره مناسب بر اساس چالشهایشان مرتبط میکنند. این نوع مددکار اجتماعی همچنین برنامههای کمک رسانی و پیشگیرانه را برای یافتن افراد نیازمند. مددکاران اجتماعی سلامت روان و سوء مصرف مواد ممکن است در بیمارستانها، مراکز درمانی، سازمانهای اجتماعی و سازمانهای دولتی استخدام شوند.
وی منابع را فراهم میکند و محیط عدالت اجتماعی یک محله، را بهبود میبخشد. مددکاران اجتماعی جامعه بر سازماندهی و توسعه برنامههای اجتماعی برای بهبود کیفیت زندگی در منطقه خود تمرکز میکنند. آنها معمولاً توسط سازمانهای دولتی محلی استخدام می شوند.
هر مددکار اجتماعی مجموعه متنوعی از مهارتها را برای انجام کار خود به کار میگیرد. اما همانطور که قبلاً گفتیم، مهارتهای خاصی وجود دارد که میتواند به ویژه برای کسانی که در این زمینه هستند مفید باشد. در زیر چند نمونه آورده شده است:
برخلاف برخی شغلها و رشتهها که بسیار بر سر زبانها افتادهاند شغل مفید و مؤثر مددکاری اجتماعی زیاد مورد توجه قرار نگرفته و همین امر موجب کمبود این تخصص احساس میشود. کمک به دیگران در بحرانها و شرایط سخت هنری است که از عهده هرکسی بر نمیآید. اگر فردی همدل و دغدغه مند هستید که آرامش و آسایش دیگران برایتان مهم است از این رشته و این شغل دوست داشتنی غافل نباشید. ایجاد حس خوب در دیگران پیش از آنکه حال آنها را خوب کند حال خودِ مددکار اجتماعی را خوب خواهد کرد.
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینههای درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.