طرحواره نقص و شرم ماهیتی درونی و خصوصی دارد و از سوی دیگران خیلی قابل تشخیص نیست. افراد، عیب و ایرادهایی که در این طرحواره ادراک می‌کنند، مربوط به حالت‌های درونی آن‌ها بوده و شناسایی آن‌ها دشوار است. افراد دارای این طرحواره، احساس می‌کنند لیاقت عشق و محبت کسی را ندارند. آن‌ها در دو سر طیف افراط و تفریط هستند؛ یعنی گاهی آسیب‌پذیر هستند و گاهی هم اصلا این حس را ندارند. اکثر این افراد نقابی بر چهره زده و از بروز حس آسیب‌پذیری خودداری می‌کنند. آن‌ها با ناآگاهی و سرکوب حس شرمساری درونی، به سمت مشکلات ارتباطی و افسردگی می‌روند.

اگر سبک مقابله‌ای افراد دارای طرحواره نقص و شرم، فرار باشد، احتمالا دچار اعتیاد یا رفتارهای اجبارگونه می‌شوند. میگساری، مصرف بی‌رویه و خودسرانه داروها، اعتیاد به کار و پرخوری، همگی روش‌هایی هستند که با پناه بردن به آن‌ها بر درد و رنج و بی‌ارزشی خود سرپوش می‌گذارند؛ زیرا به قدری از سوی خانواده طرد شده و احساس عدم شایستگی برای دوست داشته شدن کردند، برایشان پذیرش آن سخت است. طرحواره نقص و شرم باعث می‌شود که صدای والدین عیب‌جوی خود را ملکه ذهنتان کرده و آن‌ها را جزیی از خودگویی‌هایتان کنید. به عبارتی صدای والدین همان تله و دامی است که شما دچار آن شده‌اید.

تمام هدف این افراد از موفقیت‌طلبی، جبران کمبود و نقص‌هایشان است و به احتمال زیاد هر لحظه ممکن است احساس خوشبختی در آن‌ها به باد فنا برود. از طرفی هر شکست یا ناکامی آن‌ها را به ورطه نابودی می‌کشاند؛ بنابراین یا موفقیتی کسب می‌کنند و دچار غرور می‌شوند، یا شکست می‌خورند و احساس بی‌ارزشی می‌کنند. همچنین با شغل‌هایی که نیازمند سخنوری هستند، مشکل دارند؛ زیرا با صحبت کردن میان دیگران راحت نیستند و دچار اضطراب می‌شوند.

موارد زیر به اختصار به علامت‌هایی از طرحواره نقص و شرم اشاره می‌کند:

• اگر شریک عاطفیتان به شما احترام بگذارد، انگار خوشی به شما نیامده و او را مورد انتقاد قرار می‌دهید. شما به عواطف عاشقانه زندگیتان مجال بروز نمی‌دهید و با رفتارهایتان به شریک زندگیتان نشان می‌دهید که لیاقت عشق و محبت او را ندارید.
• نسبت به شریک زندگیتان احساس مالکیت دارید و از همین رو احساس حسادت شما دائما فعال است. این مدل رفتاری می‌تواند با افراد مهم دیگر زندگی شما نیز تکرار شود.
• اگرچه کسانی که دوستشان دارید به شما اهمیت می‌دهند و احترام می‌گذارند، اما شما مدام از آن‌ها تقاضای حمایت کرده و از عشق آن‌ها اطمینان‌جویی می‌کنید.
• خودتان را جلوی دیگران تحقیر می‌کنید.
• با افراد مهم زندگی خود طوری رفتار می‌کنید که او به خودش اجازه می‌دهد از شما ایراد بگیرد، تحقیرتان کرده و با شما بدرفتاری کند.
• اگر کسی از شما انتقاد درستی کند، به شدت موضع دفاعی گرفته و در برابر فرد انتقادگر، حالت خصمانه به خود می‌گیرید.
• از فرزندان خود به شدت انتقاد می‌کنید.
• اگر موفقیتی نصیب شما شود، خودتان را لایق این موفقیت نمی‌دانید. اگر هم نتوانید موفقیتی کسب کنید به شدت عصبانی می‌شويد.
• در برابر مشكلات زندگي و ارتباطي، سخت نااميد مي‌شويد و به دام افسردگي ميفتيد.
• وقتي در جمع صحبت مي‌كنيد به شدت مضطرب مي‌شويد.