با افزایش سن، تغییراتی در زندگی مانند بازنشستگی، سوگواری یا بیماری جسمی می‌تواند بر سلامت روان سالمندان تأثیر بگذارد. مشکلات سلامت روان بخش اجتناب‌ناپذیر پیری نیستند. سالمندان یعنی افراد 60 ساله یا بالاتر، به عنوان اعضای خانواده و به عنوان شرکت‌کنندگان فعال در نیروی کار، کمک‌های مهمی به جامعه می‌کنند. در حالی که بیشتر سالمندان از سلامت روانی خوبی برخوردارند، روانشناسی سالمندان نشان می‌دهد که برخی از سالمندان در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی، اختلالات عصبی یا مشکلات مصرف مواد و همچنین سایر شرایط سلامتی مانند دیابت، کاهش شنوایی و آرتروز هستند.
علاوه بر این، با افزایش سن بیشتر احتمال دارد که چندین بیماری را همزمان تجربه کنند. در سطح جهان، جمعیت به سرعت در حال پیر شدن است. بین سال‌های 2015 تا 2050، نسبت جمعیت بالای 60 سال جهان تقریباً دو برابر خواهد شد و از 12 درصد به 22 درصد خواهد رسید.
سلامت روان سالمندان به اندازه هر زمان دیگری از زندگی مهم است. اختلالات روانی و عصبی در میان سالمندان 6.6 درصد از کل ناتوانی‌ها در این گروه سنی را تشکیل می‌دهد. تقریباً 15 درصد از بزرگسالان 60 سال و بالاتر از یک اختلال روانی رنج می‌برند.
در این مقاله ماروم اطلاعات دقیقی درباره این دوره از زندگی در اختیارتان می‌گذارد اگر سالمند هستید یا در کنار یک سالمند زندگی می‌کنید و یا حفظ سلامت روان در سالمندان برایتان اهمیت دارد، با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
اختلالات روانی در سالمندان
شایع‌ترین اختلالات روانی و عصبی در این گروه سنی، زوال عقل و افسردگی است که به ترتیب تقریباً 5 و 7 درصد از جمعیت مسن جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اختلالات اضطرابی 3.8 درصد؛ مشکلات مصرف مواد تقریباً 1 درصد از جمعیت سالمند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مشکلات سوء مصرف مواد در میان افراد مسن اغلب نادیده گرفته می‌شود یا اشتباه تشخیص داده می‌شود.
چه مواردی ممکن است بر سلامت روان در سالمندان تأثیر بگذارد؟
تحقیقات نشان می‌دهد، پنج موضوع کلیدی وجود دارد که می‌تواند بر سلامت روان سالمندان تأثیر مثبت یا منفی بگذارد.
- تبعیض
- مشارکت در فعالیت های معنادار
- روابط
- سلامت جسمانی
- فقر
همچنین برخی دیگر از تغییراتی که می‌تواند بر سلامت روانی سالمندان تأثیر بگذارد عبارتند از:
1) بازنشستگی
برای بسیاری افراد کار می‌تواند حس هدفمندی و عزت نفس را افزایش دهد. همچنین می‌تواند دوستی‌ها را به همراه داشته باشد، به روزهای ما ساختار بدهد و البته امنیت مالی را فراهم کند. بازنشستگی حتی برای سالمندانی که مشتاقانه منتظر بازنشستگی بوده‌اند، می‌تواند با احساس از دست دادن همراه باشد.
کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای پذیرش بهتر در بازنشستگی انجام دهید.
- امور مالی خود را مرتب کنید.
- یک روال ایجاد کنید. برای فعالیت‌های منظم مانند ورزش و معاشرت برنامه‌ریزی کنید.
- حمایت اجتماعی پیدا کنید خواه حفظ دوستی‌های قدیمی باشد یا یافتن دوستی‌های جدید، حفظ زندگی اجتماعی می‌تواند به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.
- کار جدیدی را امتحان کنید. بازنشستگی می‌تواند فرصتی برای امتحان کردن یک فعالیت جدید، یادگیری مهارت‌های جدید یا انجام کاری باشد که هرگز برای آن وقت نداشته‌اید.
- داوطلب شوید. به این فکر کنید که چگونه می‌توانید از مهارت‌های خود استفاده کنید، برای مثال، کمک به یک سازمان محلی یا انجام کارهای خیرانه.
2) سوگ
مرگ یکی از نزدیکان می‌تواند سلامت روان سالمندان را به خطر بیاندازد. ممکن است احساس غمگینی، عصبانیت، اضطرب، گناه، شوکه یا ناامیدی داشته باشید. به خصوص اگر فردی که فوت کرده برای مدت طولانی بیمار بوده است. لازم نیست از هر احساسی که دارید خجالت بکشید. غم و اندوه می‌تواند تأثیر فیزیکی بگذارد. ممکن است سردرد، درد عضلانی داشته باشید، اشتهای خود را از دست بدهید یا برای خواب مناسب یا تمرکز مشکل داشته باشید. ارتباط بیشتر با بازمانده‌ها می‌تواند در بهبود حالتان تأثیر داشته باشد.
3) بیماری یا ناتوانی جسمی
سلامت جسمانی ضعیف می‌تواند بر سلامت روان سالمندان و کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. می‌تواند بیرون رفتن و انجام کارهایی که از آن لذت می‌برید را سخت‌تر کند، می‌تواند باعث ایجاد احساس افسردگی یا اضطراب در شما شود.
4) دارو
اکثر افراد مسن مقداری دارو مصرف می‌کنند و بسیاری از آنها بیش از یک دارو مصرف می‌کنند. با افزایش سن، نحوه پردازش داروها تغییر می‌کند. سالمند بیشتر مستعد عوارض جانبی مانند حالت تهوع، سرگیجه، از دست دادن اشتها و ضعف عضلانی است. اگر نگران هستید که داروهای شما عوارض جانبی ایجاد کنند یا فکر نمی‌کنید دیگر به آنها نیاز دارید، با پزشک عمومی خود یک بررسی دارویی ترتیب دهید.
5) تنهایی
در حالی که همه ما گاهی احساس تنهایی می‌کنیم، برخی از تجربیات سن بالاتر ممکن است این احتمال را بیشتر کند:
- مرگ یکی از نزدیکان،
- مشکلات سلامتی که خروج از خانه را سخت تر می‌کند،
- بازنشستگی
- مراقب بودن.
6) مراقبت کننده شدن
مراقبت از یک عزیز در عین حال که حس خوبی ایجاد می‌کند اما خسته کننده، وقت گیر و پرهزینه است. در حالی که از شخص دیگری مراقبت می‌کنید، می‌توانید به راحتی از سلامت خود غافل شوید. شما می‌توانید در برابر ابتلا به استرس، افسردگی یا اضطراب آسیب‌پذیرتر شوید.
همه موارد ذکر شده در آگاهی بیشتر شما نقش دارد و هر چه آگاهی بیشتری از عوامل ناراحت کننده داشته باشید پذیرش دوران سالمندی راحت‌تر و حتی لذت‌بخش‌تر خواهد شد.
مشکلات سلامت روان در سالمندی
در حالی که ممکن است هر گونه وضعیت سلامت روانی در سالمندی ایجاد شود، برخی از آنها شایع‌تر از بقیه هستند.
1) افسردگی
از هر چهار فرد مسن یک نفر افسردگی را تجربه می‌کند، اما کمتر از یک نفر از هر شش نفر از پزشک خود کمک می‌گیرند. حتی افراد بیشتری در خانه‌های سالمندان تحت تأثیر قرار می‌گیرند: از هر ده ساکن حدود چهار نفر افسردگی را تجربه می‌کنند.
علائم رایج عبارتند از احساس غم، ناامیدی، گناه، گریه، نگرانی یا ناتوانی در لذت بردن از چیزها. افراد مسن اغلب علائم فیزیکی بیشتری دارند که می‌تواند شامل مشکلات خواب، از دست دادن اشتها، یبوست، خستگی و از دست دادن علاقه به رابطه جنسی باشد.
واقعیت این است که افسردگی بخش اجتناب ناپذیر پیری نیست. افسردگی می‌تواند باعث رنج زیاد و منجر به اختلال در عملکرد روزمره شود. افراد مسن با علائم افسردگی در مقایسه با افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن پزشکی مانند بیماری ریوی، فشار خون بالا یا دیابت عملکرد ضعیف‌تری دارند. افسردگی از اختلالات جدی است که سلامت روان سالمندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
2) زوال عقل
زوال عقل کاهش توانایی ذهنی است که بر حافظه، تفکر، حل مسئله، تمرکز و ادراک تأثیر می‌گذارد. در حالی که درمانی برای زوال عقل وجود ندارد، درمان‌هایی وجود دارد که می‌تواند به افراد کمک کند با آن زندگی خوبی داشته باشند. زوال عقل یک سندرم است که معمولاً ماهیت مزمن یا پیشرونده دارد که در آن حافظه، تفکر، رفتار و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره بدتر می‌شود. این بیماری عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اگرچه مانند افسردگی بخشی طبیعی از افزایش سن نیست. تخمین زده می‌شود که 50 میلیون نفر در سراسر جهان با زوال عقل زندگی می‌کنند که نزدیک به 60 درصد آنها در کشورهای با درآمد کم و متوسط هستند. تعداد کل افراد مبتلا به زوال عقل در سال 2030 به 82 میلیون و در سال 2050 به 152 میلیون نفر افزایش خواهد یافت. فشارهای جسمی، عاطفی و اقتصادی می‌تواند استرس زیادی را برای خانواده‌ها و مراقبین ایجاد کند.
WHO زوال عقل را به عنوان یک چالش بهداشت عمومی می‌شناسد و گزارشی را با عنوان زوال عقل: اولویت بهداشت عمومی برای حمایت از اقدامات در سطوح بین المللی و ملی منتشر کرده است.
3) نوشیدن بیش از حد الکل
افراد در هر سنی ممکن است متوجه شوند که بیش از حد الکل می‌نوشند، اما احتمال اینکه در افراد مسن ناشناخته بماند، زیاد است. الکل بیش از حد می‌تواند منجر به خلق و خوی ضعیف و اضطراب شود. همچنین می‌تواند باعث مشکلات خواب، سرگیجه و مشکلات حافظه شود و به مرور زمان به کبد، قلب و مغز شما آسیب برساند. بدن ما با افزایش سن نسبت به الکل حساس‌تر می‌شود، بنابراین احتمالاً بیشتر از افراد جوان بر شما تأثیر می‌گذارد.
4) بیماری روانی شدید
در حالی که بیماری‌های روانی شدید مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی معمولاً در نوجوانی یا اوایل دهه 20 زندگی شما ایجاد می‌شود، ممکن است برای اولین بار در سالمندی تحت تأثیر آنها قرار بگیرید. شما می‌توانید با روان درمانی یا داروهای ضد روان پریشی مانند افراد جوان‌تر درمان شوید.
10 راهکار موثر در افزایش سلامت روان سالمندان
- برای تغییرات آماده باشید: افزایش سن و بازنشستگی هر دو مستلزم تغییر در سبک زندگی برای اکثر افراد است.
- در مورد مشکلات و نگرانی‌ها صحبت کنید: مشکلات و نگرانی‌ها آسان‌تر می‌شود اگر در مورد نگرانی‌های خود صحبت کنیم. این یک راه خوب برای منطقی کردن افکار و درک موقعیت یا احساسمان است. می‌تواند باعث شود ما احساس حمایت کنیم و تنها نباشیم.
- کمک بخواهید: از کمک اطرافیان و یا کمک‌های حرفه‌ای موجود استفاده کنید.
- از قبل فکر کنید و برنامه داشته باشید: یک نگرانی دائمی می‌تواند برای سلامت روانی ما بد باشد. داشتن برنامه‌ای برای مقابله با آن، ما را دوباره مسئول می‌کند و می‌تواند به بهبود احساس ما کمک کند.
- مراقب دیگران باشید: همانطور که بزرگتر می‌شویم، ممکن است متوجه شویم که مراقب نوه‌ها، والدین سالخورده، شریک زندگی، دوستان یا همسایگان هستیم. مراقبت از دیگران می‌تواند روابط را قوی و افراد را نزدیک نگه دارد.کمک به دیگران باعث می‌شود احساس ارزشمندی کنیم و همچنین عزت نفس ما را تقویت می‌کند. این موارد برای سلامت روان ما مفید است.
- با دیگران در تماس باشید.
- فعال باشید و خوب بخوابید.
- معقولانه بخورید و بیاشامید: آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم بر احساس ما تأثیر می‌گذارد. گاهی اوقات یک اثر فوری وجود دارد، به عنوان مثال الکل. سایر چیزهایی که مصرف می‌کنیم می‌توانند اثرات طولانی مدت داشته باشند.
- کارهایی را انجام دهید که از آنها لذت می‌برید: انجام کارهایی که از آنها لذت می‌بریم باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به خود و زندگی داشته باشیم. به علاوه، می‌تواند ذهن و بدن ما را فعال نگه دارد. یکی از راه‌های اساسی در حفظ سلامت روان سالمندان ایجاد فضایی مناسب برای لذت بردن از فعالیت‌هاست.
- به اندازه کافی استراحت کنید: در حالی که بازنشستگی یا نیمه بازنشستگی ممکن است به نظر دیگران تعطیلات دائمی باشد، اما واقعیت متفاوت است. هنوز کارهایی هستند که نیاز به انجام دادن دارند، مانند نظافت، تعمیرات خودرو، اسناد مالی و خرید. به علاوه، ممکن است به عنوان یک مراقب مسئولیت‌های جدیدی داشته باشیم. اما فراموش نکنید که بین فعالیت و استراحت باید تعادل برقرار باشد.
مداخلات در مشکلات سالمندان از طریق جامعه
سلامت روان افراد مسن را می‌توان از طریق ترویج سالمندی فعال و سالم بهبود بخشید. ارتقای سلامت روانی خاص برای افراد مسن شامل ایجاد شرایط زندگی و محیط‌هایی است که از رفاه حمایت می‌کند و به افراد اجازه می‌دهد زندگی سالمی داشته باشند. ارتقای سلامت روان تا حد زیادی به راهبردهایی بستگی دارد تا اطمینان حاصل شود که سالمندان منابع لازم برای برآوردن نیازهای خود را دارند، مانند:
- تامین امنیت و آزادی
- مسکن مناسب از طریق سیاست مسکن حمایتی
- حمایت اجتماعی از سالمندان و مراقبان آنها
- برنامه‌های بهداشتی و اجتماعی با هدف گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کسانی که به تنهایی زندگی می‌کنند و جمعیت روستایی یا افرادی که از یک بیماری مزمن یا عودکننده روانی یا جسمی رنج می‌برند.
- برنامه های پیشگیری و مقابله با سالمند آزاری
- برنامه های توسعه جامعه
اگر در جامعه‌ای هستید که موارد ذکر شده فراهم نیست،در حد امکان در کنار سالمند خانواده باشید و او را تنها نگذارید شاید این دقیقاً همان چیزی باشد که نیاز دارد.
روان درمانی سالمندان
سوال کلی این است که آیا روان درمانی یک روش درمانی مفید برای سالمندان است؟ تحقیقات اثر بخشی روان درمانی در سالمندان مبتلا به اختلالات روانپزشکی را نشان داده، اگرچه اکثر تحقیقات در مورد افسردگی اساسی بوده است. روان درمانی در درمان افسردگی جزئی، دیس تایمی، اختلالات اضطرابی، افسردگی با اختلالات شخصیتی همراه، افسردگی با اختلال شناختی همراه و به عنوان یک درمان کمکی در اختلالات روان پریشی امیدوارکننده به نظر می‌رسد.
علیرغم بدبینی تاریخی در مورد توانایی افراد مسن برای تغییر و در نتیجه بهره‌مندی از روان درمانی، ادبیات تجربی و بالینی اخیر نشان می‌دهد که تکنیکهای روان درمانی می‌توانند در بهبود پریشانی روانی در افراد مسن موثر باشند. بسیاری از روانشناسان از مشارکت در ارائه خدمات بالینی به بخش مسن‌تر جامعه اجتناب می‌کنند.
با وجود این بررسی سلامت روان در سالمندان بسیار اهمیت دارد زیرا اقدام زود هنگام هم به خود فرد و هم به خانواده وی کمک بزرگی می‌کند. رویکردهایی مانند معنادرمانی، درمان مثبت نگر، درمان معنوی-مذهبی اثرات مثبت خود را بارها و بارها در پژوهش ها نشان داده‌اند.
تاثیر ورزش بر سلامت روان سالمندان
مدتهاست که می‌دانیم ورزش منظم یک ستون مهم برای سلامت جسمانی است، اما اخیراً، ما به درک بهتری از فواید حرکت فیزیکی برای سلامت روان نیز رسیده‌ایم. اثرگذاری ورزش بر سلامت روان سالمندان نیز موضوعی مشخص است. تمرین‌هایی مانند ورزش هوازی (مانند دویدن، پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری، شنا)، تمرینات وزنه‌برداری، و تمرین‌های ذهن و بدن مانند یوگا تنها چند نمونه از راه‌های متعدد برای لذت بردن از مزایای سلامت روانی حاصل از ورزش است که سالمندان بسته به میزان توانایی جسمانی خود از بین آنها انتخاب می‌کنند اما چطور ورزش بر سلامت روان سالمندان اثر مثبت می‌گذارد؟
در اینجا 5 فایده ورزش برای سلامت روان آورده شده است:
- خلق و خو را تقویت می‌کند.با توجه به شایع بودن افسردگی در بهبود بهداشت روان در سالمندان اثرگذار است.
- اضطراب و استرس را کاهش می‌دهد که به دنبال آن توانایی لذت بردن را افزایش می‌دهد.
- خواب بهتر و انرژی بیشتر به ارمغان می‌آورد.
- حافظه قوی‌تر و هوشیاری ذهنی بیشتر را به همراه دارد و با توجه به مشکل زوال عقل که در بین سالمندان دیده می‌شود می‌تواند مفید باشد.
- بهبود عزت نفس را سبب می شود و باعث ایجاد احساس ارزشمندی در سالمندان می شود که خود در سلامت روان سالمندان نقش بسزایی دارد.
سخن پایانی
سالمندی هم مانند همه دوره‌های دیگر زندگی جذابیت‌های خاص خودش را دارد اما اینکه یک فرد سالمند چقدر از روند زندگی، موفقیت‌ها و شرایط فعلی‌اش راضی است نقش بسزایی در حس و حال امروزش دارد. به عنوان یک سالمند پذیرش ورود به این دوران بسیار مهم است و به عنوان دیگرانی که با یک سالمند زندگی می‌کنید درک شرایط روانی یک سالمند از اهمیت زیادی برخوردار است. گذراندن وقت با سالمندان خانواده، گوش دادن به صحبت‌ها و خاطرات آنها، توجه به نصایح و تجربیاتشان می‌تواند در حال خوبشان بسیار تأثیرگذار باشد. یادمان باشد همه ما روزی دوران سالمندی را تجربه خواهیم کرد.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینه‌‌های درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
No comment