اصول اولیه در مورد روانشناسی سالمندان

پیر شدن بخشی از زندگی است، با این حال برای بسیاری از افراد، دوران سالمندی می‌تواند دوران مشکلات عاطفی، اجتماعی و جسمی قابل توجهی باشد. استخوان‌ها و ماهیچه‌ها ضعیف می‌شوند، حافظه و بینایی کمتر می‌شوند، دوستان و عزیزان از بین می‌روند و غم، اضطراب و افسردگی می‌تواند شایع باشد. در مقابل پیری جنبه‌های مثبت بسیاری دارد. دیدن بزرگ شدن و موفقیت فرزندان و نوه‌ها یکی از مزایای اصلی سالمندی است. بازنشستگی پس از یک عمر کار، داشتن وقت برای گذراندن با عزیزان و لذت بردن از اوقات فراغت نیز از مزایای آن است. روانشناسی سالمندان به دنبال به حداکثر رساندن این جنبه‌های مثبت است و در عین حال مداخلات لازم را برای رسیدگی به جنبه‌های نه چندان مطلوب پیری ارائه می‌دهد.

فهرست مطالب

متخصص روانشناسی سالمندان کیست؟

روانشناس سالمندان یک روانشناس بالینی حرفه‌ای است که در مطالعه و درمان مشکلات روانی، عاطفی و اجتماعی که با افزایش سن به وجود می‌آیند، تخصص دارد. درست مانند یک روانشناس کودک که به طور انحصاری با مراجعین کودک کار می‌کند، متخصصان روانشناسی سالمند نیز توجه خود را بر روی نیازهای سالمندان متمرکز می‌کنند. آنها تحقیقاتی را انجام می‌دهند، خدمات درمانی را به مراجعین سالمند و خانواده‌های آنها ارائه می‌دهند، کلاس‌های آموزشی ترتیب می‌دهند، به کارکنان بهداشت روانی آموزش می‌دهند و در مورد موضوعات مهم مرتبط با مراحل آخر عمر انسان تحقیق می‌کنند. متخصصان روانشناس سالمندان با مشکلات خاصی که سالمندان با آن مواجه هستند، سروکار دارند. ظهور و رشد این تخصص‌ها نشان دهنده مشارکت روزافزون روانشناسان در ارائه خدمات مستقیم به سالمندان است. اغلب روانشناسان سالمندان دارای مدرک دکترای روانشناسی هستند.

قبل از دهه 1970 تمرکز کمی روی روان درمانی سالمندان وجود داشت، اما با شروع پیر شدن پزشکان در ایالات متحده، آنها متوجه شدند که باید بیماری‌های مرتبط با افزایش سن مانند آلزایمر، افسردگی و زوال عقل را جدی‌تر بگیرند. روانشناسی سالمندان زیرشاخه‌ای از روانشناسی است که در زمینه سلامت روانی و جسمی افراد در سالمندی تخصص دارد. این روانشناسان متخصص، انواع توانایی‌های روان‌شناختی را که با افزایش سن کاهش می‌یابد، مانند حافظه، توانایی‌های یادگیری و هماهنگی مطالعه می‌کنند.

روانشناسی سالمندان به تشخیص، مطالعه و درمان برخی از بیماری‌های روانی در محیط‌های مختلف کار با مراجعین سالمند می‌پردازد.

روانشناس سالمندان به سالمندان در زمینه سلامت روان کمک می‌کند. افرادی که در این زمینه کار می‌کنند، به طور ویژه شیوه های درمانی را آموزش دیده اند و قادر به تشخیص و درمان انواع مسائل روانشناختی موثر بر سالمندان هستند.

متخصص روانشناسی سالمندان کیست؟

حوزه کاری متخصصان روان درمانی سالمندان

  • بخش اساسی یک برنامه درمانی و یکی از نقش‌های حیاتی روانشناسان سالمندان، مشاوره است. آنها با مراجعان فردی و همچنین خانواده‌ها، زوج ها یا گروه‌های کوچک کار خواهند کرد.
  • نقش مهم دیگر در حوزه آموزشی است. متخصصان روان درمانی سالمندان آموزش‌ها و کلاس‌هایی را برای افراد مختلف ارائه می‌دهند. به عنوان مثال، آنها ممکن است یک کلاس با مراجعین مسن برگزار کنند تا به آنها استراتژی‌های روزانه برای فعال نگه داشتن ذهنشان را آموزش دهند. علاوه بر این، با اعضای خانواده مراجعین سالمند کار خواهند کرد تا به آنها بیاموزند که چگونه می‌توانند به بهترین شکل از عزیزانشان در دوران پیری حمایت کنند. این متخصصان همچنین به دنبال این هستند که خانواده سالمندان را در مورد فرآیندهای پیری و آنچه که باید از نظر سلامت روانی، عاطفی، شناختی و جسمی عزیزشان انتظار داشته باشند، آگاه کنند.
  • دیگر وظایف شغلی در حوزه حمایت و مشاوره است. متخصصان روانشناسی سالمندان ممکن است با سازمان‌های دولتی یا غیرانتفاعی برای انجام تحقیقات در مورد مسائل مربوط به پیری همکاری کنند.

محیط کار متخصصان روانشناس سالمندان

با بالا رفتن سن نسل‌ها این واقعیت که درصد بیشتری از جمعیت جهان را سالمندان تشکیل می‌دهند، روانشناسی سالمندان مورد تقاضا خواهد بود.متخصان این رشته به افراد مسن کمک می‌کنند تا با تغییرات، استرس، مرگ، مشکلات حافظه و اضطراب به شیوه ای سالم کنار بیایند. گاهی اوقات مشکلات عاطفی در افرادی که با درد مزمن، بیماری قلبی، دیابت و سکته‌های مغزی مواجه شده‌اند، رخ می‌دهد و روانشناسان سالمندان به کاهش رنج آنها کمک می‌کنند.

روانشناسان سالمندی بیماران سالخورده را در محیط های زیادی مشاهده می‌کنند، مانند موارد زیر:

  • دفتر کار خصوصی
  • بیمارستان‌ها
  • کلینیک‌ها
  • تسهیلات مراقبت طولانی مدت (خانه سالمندان)
  • تسهیلات زندگی مستقل یا کمکی

متخصصان روان درمانی سالمندان همچنین ممکن است با پزشکان و مراقبان کار کنند و به عنوان مشاور در کنار پرستاران و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی از سالمندان فعالیت کنند. حمایت از سیاست‌های مراقبت‌های بهداشتی عمومی و آموزش جامعه از وظایف مهم افراد در حرفه روانشناسی سالمندان است.

وظایف روانشناس در خانه سالمندان چیست؟

اگر در چند جمله بخواهیم بگوییم که کار روانشناس در خانه سالمندان چیست، باید گفت:

  • انواع تغییرات فیزیکی و مسائل عاطفی می‌تواند تاثیر منفی بر سلامت روان سالمند داشته باشد. در نتیجه، اهمیت مشاوره روانشناسی در خانه سالمندان و یا محیط‌های دیگر برای مقابله با مسائل مربوط به پیری کاملاً واضح است. متخصص روان درمانی سالمندان متخصصی است که برای تشخیص مشکلات رایج در میان سالمندان، مانند افسردگی و زوال عقل، آموزش دیده است. افسردگی مرتبط با سن، اضطراب، تغییرات روانی اجتماعی و مدیریت غم و اندوه از جمله مسائلی هستند که متخصص روانشناسی سالمندان می‌تواند به افراد در این زمینه‌ها کمک کند.
  • درد و بیماری مزمن اغلب با بدتر شدن سلامت روان سالمندان مرتبط است. متخصص روانشناسی سالمندان برای شناسایی این مسائل و کمک به بیماران در ایجاد مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم با درد و بیماری آموزش دیده است.
  • یک متخصص روان درمانی سالمندان ممکن است به صورت انفرادی با یک بیمار کار کند یا به گروهی از افراد مشاوره دهد. در واقع، این متخصصان اغلب در مراکز مراقبت گروهی مانند خانه‌های سالمندان کار می کنند.
  • برخی با اعضای خانواده و مراقبین نیز برای ایجاد استراتژی‌هایی برای حفظ احساس سرزندگی سالمندان همکاری می‌کنند.
  • روانشناسان مراقبت از سالمندان کتاب‌ها و سایر مطالب مکتوب را برای کمک به جامعه برای درک بهتر روند پیری نوشته‌اند. در برخی از نقاط جهان، افراد مسن اغلب به عنوان درمانده یا بی‌فایده معرفی می‌شوند. این کلیشه‌های ذهنی مضر به ترس و افسردگی در سالمندان دامن می‌زنند ، اما بسیاری از متخصصان مراقبت‌های سالمندی برای از بین بردن این کلیشه‌ها تلاش می‌کنند تا استراتژی‌های سالمندی سالم را ترویج کنند و بر ارزش شهروندان سالمند در جامعه تأکید کنند.

روانشناس سالمندان در مقابل روانپزشکی سالمندان

پزشکان متخصص در روانپزشکی سالمندان ممکن است با روانشناس سالمندان همکاری کنند. اگر سلامت روان بیمار به درمان دارویی یا سایر درمان‌های پزشکی نیاز داشته باشد، روانپزشک سالمندان برای ارائه مراقبت‌های بهداشت روانی مناسب‌تر است، زیرا این متخصصان در زمینه روانشناسی و همچنین پزشکی آموزش دیده‌اند. افراد متخصص در روانشناسی سالمندان در روش‌های پزشکی یا طب سالمندی آموزش نمی‌بینند، بنابراین در موارد شدید افسردگی یا بیماری روانی دیگر، ممکن است برای درمان بیشتر به روانپزشک اعتماد شود. 

روشی که در آن روانشناسان سالمندان و روانپزشکان سالمندان کار می‌کنند نیز به طور قابل توجهی متفاوت است. بسیاری از روانشناسان تمرکز تحقیقاتی دارند و به دنبال کشف مسائل مرتبط با افزایش سن، مانند از دست دادن حافظه هستند. در نتیجه تعدادی از روانشناسان سالمندان وقت خود را در آزمایشگاه ها صرف انجام آزمایش می کنند. بسیاری دیگر از متخصصان روان درمانی سالمندان در یک محیط بالینی برای ارائه خدمات مشاوره با مراجعین کار می‌کنند. از سوی دیگر، روانپزشکان بسیار بیشتر بر دیدگاه پزشکی سلامت روان متمرکز هستند. آنها به جای انجام تحقیقات، بیشتر در تشخیص مسائل مربوط به سلامت روان و درمان آن مسائل از طریق تعدادی روش، از جمله دارو درمانی، تخصص دارند.

روانشناسی سالمندان مبتنی بر چیست؟

روانشناسی سالمندان مبتنی بر مطالعه عملکردهای ذهنی با افزایش سن است. هدف روانشناس مشاهده چگونگی تأثیر فرآیند عصبی و فیزیولوژیکی مغز سالمندان بر رفتارهای آنها در زندگی روزمره است. هنگامی که یک روانشناس در زمینه سالمندان متخصص است، برای بهبود عملکردهای مغزی سالمند تلاش می‌کند.

روانپزشکی سالمندان چگونه است؟

روانپزشکی سالمندان یک تخصص روانپزشکی است که به تحقیق، تشخیص و درمان اختلالات روانی در مراحل سالمندی می‌پردازد. این رشته شامل تشخیص، درمان و مدیریت زمینه‌هایی مانند افسردگی، زوال عقل و بیماری آلزایمر است. روانپزشک سالمندان می‌تواند برای بیماران مسن دارو تجویز کند.

نقش روانشناسان سالمندان

نقش روانشناس سالمندان

روانشناسان سالمندان متخصص در درمان سالمندان است. این درمان می‌تواند شامل مشکلات سلامت روان یا کمک به درک و مقابله با روند پیری باشد. یک متخصص روانشناسی سالمندان، معمولا دارای مدرک دکترا در روانشناسی رشته‌های مرتبط است و در زمینه رشد بزرگسالان و پیری تخصص دارد. پس از اخذ مدرک، روانشناسان سالمندان معمولاً در بیمارستان‌ها، کلینیک‌های سلامت روان، مراکز توانبخشی، خانه های سالمندان و مراکز تحقیقاتی کار می‌کنند.

روانشناسان سالمندان بیشتر روز کاری خود را صرف رسیدگی به مسائل مربوط به سلامت روان در افراد مسن و مشاوره با افرادی می‌کنند که به آن نیاز دارند. نقش روانشناس در خانه سالمندان و محیط‌های کاری دیگر بسیار اهمیت دارد، وی به منظور بررسی مسائل مربوط به سلامت روان، مصاحبه‌های بالینی، تست‌های عصب روانشناختی و مشاهدات رفتاری را انجام می‌دهد. علاوه بر تشخیص مشکل، ایجاد نشاط و شادابی در سالمندان بسایر حائز اهمیت است که با برنامه ریزی‌های درست و دقیق روانشناس سالمند امکان پذیر می‌شود. حضور روانشناس در خانه سالمندان شرایط موجود در فضای آنجا را به شکل محسوسی تغییر می‌دهد اگر روانشناس از تخصص کافی برخوردار باشد.

تاریخچه روانشناسی سالمندان

روانشناسی سالمندان در سال 1978 با افزایش علاقه به سلامت روان و تأثیرات پیری آغاز شد. افزایش آهسته‌ای در تعداد بزرگسالان سالخورده در جمعیت ایالات متحده وجود داشت. یک گروه کوچک متشکل از 11 نفر دور هم جمع شدند تا در مورد نیازهای بهداشت روانی در اواخر عمر و رشته طب سالمندی صحبت کنند. این جلسه بعداً انجمن آمریکایی روانشناسی سالمندان را ایجاد کرد. با گذشت زمان، این گروه کوچک به گروه بسیار بزرگی از مردم تبدیل شده است که وقف رفاه جمعیت سالخورده شده‌اند.

احساس تنهایی در افراد مسن

تنهایی یک واکنش عاطفی به فرآیند انزوای اجتماعی است. معمولاً به دلیل فقدان ارتباط اجتماعی یا ارتباط با دیگران، احساس اضطراب را به دنبال دارد. تحقیقات نشان داده است که تنهایی تأثیرات منفی بر عملکرد بیولوژیکی، شناختی و ایمنی دارد. این بیماری در تمام گروه‌های سنی از کودکی تا پیری دیده می‌شود.

روانشناسان و پرستاران و سایر افرادی که در ارتباط با سالمندان کار می‌کنند، تئوری‌های مختلف تنهایی را یاد می‌گیرند، زیرا ممکن است لازم باشد این دیدگاه‌ها را برای بهبود زندگی بیماران خود پیاده کنند.

تنهایی گرفتگی شریان‌ها را افزایش می‌دهند، گردش خون را کاهش می‌دهد و با فشار خون بالا مرتبط است. انزوای اجتماعی و احساس تنهایی از عوامل خطر اصلی برای سلامت شناختی و جسمانی هستند. ارتباط اجتماعی ضعیف تأثیر منفی بر پردازش عصبی و توانایی‌های شناختی دارد. در یک مطالعه آینده‌نگر چهار ساله روی بزرگسالان سالخورده بدون زوال عقل، خطر ابتلا به آلزایمر در افراد تنها بیش از دو برابر بیشتر از افراد غیر تنها بود. این مطالعه به این نتیجه رسید که تنهایی منجر به کاهش توانایی‌های شناختی می‌شود.

چرا روان درمانی برای سالمندان مهم است؟

روانشناسی سالمندان بینش‌های مهمی در مورد چگونگی پیری و پیامدهای عاطفی و روانی فرآیند پیری ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، متخصصان روان درمانی سالمندان می‌توانند بررسی کنند که چگونه وخامت جسمانی بر خلق و خوی مراجعین مسن تأثیر منفی می‌گذارد. 

به همین ترتیب، روانشناسان می‌توانند اطلاعات ارزشمندی از تحقیقات در مورد بیماری‌های رایج مانند بیماری آلزایمر یا بیماری پارکینسون ارائه دهند و به توسعه استراتژی‌های جدید برای درمان این اختلالات کمک کنند. همچنین منبع ارزشمندی برای مطالعه مسائلی مانند غم و اندوه در سالمندی هستند، زیرا بسیاری از افراد سالمند از دست دادن خانواده، دوستان و سایر عزیزان را تجربه کرده‌اند. به عنوان مثال، یک متخصص روانشناسی سالمند ممکن است نحوه برخورد یک فرد مسن با غم و اندوه را مطالعه کند. 

مزایای روانشناسی سالمندی برای افراد غیر سالمند نیز وجود دارد. یادگیری در مورد چرخه زندگی و مسائل اجتماعی، عاطفی و جسمی که در دوران پیری در انتظار آنهاست می‌تواند به افراد جوان و میانسال کمک کند تا برای روند پیری آماده شوند. 

کاربرد روانشناس در خانه سالمندان به این شکل است که به فرد این توانایی را می‌دهد تا آخرین سال‌های زندگی خود را با شادی و سلامت روان سپری کند. به همین ترتیب، افرادی که عزیزان مسن دارند می‌توانند اطلاعات ارزشمند زیادی را از متخصصان روان درمانی سالمندان در مورد بهترین رویکردها برای مراقبت از عزیز خود در دوران پیری به دست آورند.

برای تبدیل شدن به یک روان درمانگر سالمندان چه مدرکی لازم است؟

یک حرفه در حیطه روانشناسی سالمندان نیاز به تحصیلات گسترده‌ای دارد که با اخذ مدرک کارشناسی شروع می‌شود. در حالی که مدرک روانشناسی برای شروع این مسیر بیشتر توصیه می‌شود.

پس از اتمام تحصیل در مقطع کارشناسی، مرحله بعدی اخذ مدرک کارشناسی ارشد است. برنامه‌های مقطع کارشناسی ارشد معمولاً حداقل به دو تا سه سال دوره آموزشی نیاز دارند که از این میان یک دوره کارآموزی نیز شامل می‌شود. دوره تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد بر روی تعدادی از زمینه‌های پیشرفته از جمله تشخیص و آسیب شناسی روانی، تکنیک‌های درمانی، ارزیابی، کار گروهی و روانشناسی رشد تمرکز دارد. در ایران رشته سلامت سالمندی در مقطع کارشناسی ارشد و  سالمندشناسی در مقطع دکتری بیشتر به این موضوع‌ها می‌پردازند. کارآموزی برای افرادی که به دنبال شغلی در روانشناسی سالمندان هستند در محیط‌هایی مانند خانه‌های سالمندان انجام می‌شود.

تفاوت روانشناسان بالینی با روان درمانگرهای سالمندان

روانشناسی سالمندی زیر شاخه‌ای از روانشناسی بالینی است. در نتیجه اشتراکات زیادی بین این حرفه‌ها وجود دارد. هم روانشناسان بالینی و هم روانشناسان سالمندان خدمات روانشناختی را در یک محیط درمانی به مراجع ارائه می‌دهند. هر دو مشاوره فردی، خانوادگی و گروهی را نیز انجام می‌دهند. تفاوت اصلی بین این دو این است که روانشناسان بالینی با مراجعین در هر سنی کار می‌کنند، در حالی که روانشناسان سالمندان در کار با افراد مسن تخصص دارند.

سخن پایانی

در نهایت اگر علاقه مند به کار در حوزه روانشناسی سالمند در فضاهایی مثل خانه سالمندان هستید باید بدانید که برای استخدام روانشناس در خانه سالمندان در بیشتر موارد فرد باید مدرک کارشناسی ارشد و یا دکترای مرتبط داشته باشد. از بین رشته‌ها روانشناسی بالینی و سلامت سالمندی در مقطع کارشناسی ارشد و روانشناسی بالینی و سالمندشناسی در مقطع دکتری بیشترین شانس را برای استخدام دارند. این حوزه کاری با توجه به اینکه با افراد سالمند در ارتباط است و بسیاری از این عزیزان به پایان زندگی نزدیک می‌شوند نیاز به روحیه‌ای قوی و در عین حال توانایی درک بالا و همدلی دارد.

معرفی نویسنده: پریسا ایازی

معرفی نویسنده: پریسا ایازی

من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینه‌‌های درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.

از نگاه شما روانشناسی سالمندان چقدر اهمیت دارد؟ درباره نظرات و تجربیات خود با ماروم صحبت کنید.
حال خوب و آروم با ماروم
درخواست مشاوره

No comment

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *