منظور از آسیب به خود در نوجوانی چیست؟ یکی از دغدغه‌های مهم در جلسات مشاوره با نوجوان و والدینش همین موضوع است. حتی خود نوجوان گاهی سردرگم است که چرا به خودش آسیب رسانده و بارها و بارها جمله دیگر خسته شده‌ام، در ادامه اقرار به آسیب به خود از نوجوان شنیده می‌شود و به دنبال آن یک پدر و مادر نگران که جمله‌ی تکراری مگر ما چه چیزی کم گذاشتیم! گویی نوجوان فقط خواب و خوراک و مدرسه خوب نیاز دارد و دیگر اجازه اعتراض ندارد.
آسیب به خود در نوجوانی زمانی است که شخصی به عمد خود را آزار می‌دهد تا سعی کند احساسات و تجربیات ناراحت کننده یا طاقت فرسا را مدیریت کند. کسی که به خود آسیب میزند ممکن است با افکار و احساسات شدید زیادی دست و پنجه نرم کند. نوجوان آسیب به خود را راهی برای کنترل احساسات یا رهایی از آنها می‌داند. در واقع نوجوان برای ابراز احساس ناامیدی، درخواست کمک وتأثیرگذاری بر رفتار دیگران به خود آسیب میزند.
آسیب به خود در نوجوانی عموماً نشانه این است که فرد در پریشانی عمیقی است. اگر متوجه شوید که فرزندتان به خود آسیب میزند، برای شما به عنوان والدین بسیار نگران‌کننده و ناراحت‌کننده خواهد بود. نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که شما و فرزندتان تنها نیستید. بسیاری از نوجوانان این مشکل را پشت سر می‌گذارند.
آسیب به خود در نوجوانی باید جدی گرفته شود. می‌تواند به یک عادت یا یک اجبار تبدیل شود. آسیب به خودِ مکرر می‌تواند منجر به صدمات جدی، زخم، شرایط پزشکی و حتی مرگ شود. افرادی که به خود آسیب می‌زنند در معرض خطر بیشتری برای اقدام به خودکشی هستند. مشاوره و روان‌درمانی می‌تواند به نوجوان کمک کند تا راه‌های مثبت مدیریت احساسات قوی را بیاموزد و با این کار بتواند چرخه آسیب به خود را بشکند.
فهرست مطالب
آسیب به خود در نوجوانان چگونه اتفاق می‌افتد؟
آسیب به خود در نوجوانی به طرق مختلف اتفاق می‌افتد، اشکال آسیب به خود عبارتند از:
- بریدن، خراشیدن، کندن یا هرگونه علامت‌گذاری روی بدن
- گاز گرفتن، کبودی یا ضربه زدن به خود
- خاراندن پوست با ناخن
- سوزاندن پوست
- ضربه زدن به خود یا کوبیدن سر یا قسمت دیگری از بدن خود به دیوار
- کندن مو از سر، ابرو یا مژه
- قرار دادن اشیا در بدن (آنها ممکن است چیزی در بدن خود فرو کنند).
- آسیب به خود دیجیتال یا آسیب به خود سایبری زمانی است که نوجوانان در سایت‌ها و رسانه‌های اجتماعی هویت‌های آنلاین جایگزین برای خود ایجاد می‌کنند و نظرات ظالمانه‌ای را درباره خود به اشتراک می‌گذارند و متعاقباً این هویت‌های جایگزین نظرات ظالمانه‌ای از افراد دیگر دریافت می‌کنند.
- برخی از نوجوانان با احساسات شدید خود به روش‌های نه چندان آشکار اما بسیار آسیب زننده برخورد می‌کنند. مانند مصرف الکل، مصرف مواد مخدر، داشتن رابطه جنسی ناایمن یا گرسنگی کشیدن.
علائم آسیب به خود در نوجوانی چیست؟
نوجوانانی که به خود آسیب می‌زنند، گاهی سعی می‌کنند آن را پنهان کنند. آنها اغلب از رفتار خود خجالت می‌کشند و نگران هستند که دیگران از آنها عصبانی شوند، آنها را طرد کنند یا درک نکنند که چرا به خود آسیب می‌زنند. اگر نگران این هستید که فرزندتان ممکن است به خود آسیب برساند، در اینجا چند علامت وجود دارد که باید مراقب آنها باشید.
فرزند شما ممکن است علائم رفتاری زیر را داشته باشد:
- تغییراتی در الگوی خواب یا خوردن خود دارد.
- علاقه خود را به فعالیت‌هایی که معمولاً از آنها لذت می‌برد از دست می‌دهد یا از دیدن دوستان خودداری می‌کند.
- از فعالیت‌هایی مانند شنا، جایی که پاها، بازوها یا نیم تنه‌اش دیده می‌شود، اجتناب کند، یا از لباس‌هایی استفاده کند که دست‌ها و پاهایش را بپوشاند.
- ترک مدرسه یا کاهش عملکرد در مدرسه دارد.
- اشیایی مانند تیغ، چاقو، فندک و کبریت را پنهان کند.
- دستمال خونی در سطل اتاقش وجود دارد.
فرزند شما ممکن است نشانه‌های احساسی زیر را داشته باشد:
- تغییرات چشمگیر در خلق و خو
- اغلب اوقات تحریک‌پذیر
- فوران خشم
- احساس غم، پوچی یا ناامیدی
- احساس بی ارزشی یا گناهکاری
فرزند شما ممکن است علائم فیزیکی زیر را داشته باشد:
- صدماتی دارد که نمی‌تواند یا نمی‌خواهد توضیح دهد
- آشفته است
- بسیار کند یا خسته به نظر می‌رسد یا انرژی بسیار کمی دارد.
اگر فرزند شما به خود آسیب میزند، مهم است که زودتر وارد عمل شوید و او را تشویق کنید تا از حمایت حرفه‌ای بهره‌مند شود. با این حمایت، فرزند شما می‌تواند راه‌های مثبتی برای مدیریت احساسات قوی بیاموزد. این می‌تواند چرخه آسیب به خود در نوجوانی را بشکند و از آسیب رساندن به خود در آینده جلوگیری کند.
چرا نوجوانان به خود آسیب می زنند؟
آسیب رساندن به خود و تجربه برخی دردهای فیزیکی می‌تواند آسان‌تر از احساس خارج شدن از کنترل عاطفی باشد. آسیب به خود در نوجوانی، اغلب نشانه آن است که چیزی در زندگی او درست نیست. این را می‌توان به عنوان یک پیام مهم در مورد احساس یک نوجوان دریافت کرد، پیامی که باید توسط بزرگسالان اطرافش با دقت مورد توجه قرار گیرد.
برخی باورهای غلط درباره آسیب به خود در نوجوانان، صحبت کردن والدین درباره آنها را به تعویق می‌اندازد از جمله اینکه این «مرحله‌ای» از رشد است که نوجوانان از آن عبور می‌کنند، یا اینکه این یک رفتار جلب توجه است. در حالی که گاهی درک از بیرون نجات دهنده است.
آسیب به خود در نوجوانی می‌تواند راهی باشد تا:
- راهی برای مدیریت یا کاهش یا ابراز احساسات بسیار قوی و ناراحت کننده مانند صدمه، غم، عصبانیت، ترس یا احساس بد نسبت به خود
- راهی برای اینکه تنش و فشار را از بین ببرد یا احساس وحشت و اضطراب را کاهش دهد و موقتاً احساس آرامش کند
- برای انحراف از درد عاطفی، احساس درد فیزیکی را تجربه کند
- راهی برای به دست آوردن حس کنترل بر احساسات یا مشکلات
- راهی برای اینکه از احساس بی‌حسی خودداری کند که می‌تواند مکانیزم محافظتی باشد که بدن ما در هنگام تجربه احساسات طاقت‌فرسا از آن استفاده می‌کند.
در حالی که احساس می‌شود آسیب به خود در نوجوانی در لحظه باعث آرامش می‌شود، این فقط موقتی است. با افزایش دوباره احساسات، میل به آسیب به خود در نوجوانی نیز افزایش می‌یابد. همانطور که این چرخه در طول زمان ادامه می‌یابد، یک نوجوان ممکن است شروع به شرم، سردرگمی یا ترس از این واقعیت کند که به خود آسیب می‌رساند. آسیب به خود در نوجوانی می‌تواند تبدیل به چرخه‌ای شود که شکستن آن واقعاً سخت است و عادتی است که ترک آن سخت‌تر.
اگر فرزندتان به خود آسیب میزند، چه باید کنید؟
اگر متوجه شوید فرزندتان به خود آسیب میزند، ممکن است احساس ترس، گناه، شوک یا حتی عصبانیت کنید. درک اینکه چه اتفاقی در حال رخ دادن است و چرا، می‌تواند سخت باشد. اما با حفظ آرامش، احترام گذاشتن، قضاوت نکردن و گوش دادن فعالانه، ممکن است بینشی در مورد افکار، احساسات و رفتار فرزندتان و ایده‌هایی در مورد اینکه چگونه می‌توانید کمک کنید به دست آورید. مهمترین چیز این است که به فرزند خود بفهمانید که احساسات قوی طبیعی اما گاهی آزاردهنده است و وقتی در سنین نوجوانی هستید، ممکن است همه چیز سخت‌تر هم باشد. شما می‌توانید در کوتاه مدت و بلند مدت به فرزند نوجوان خود کمک کنید تا این رفتار آسیب به خود در نوجوانی رفع شود.
رفتار والدین با نوجوانی که به خود آسیب میزند (کوتاه مدت)
آگاهی بیشتر از احساس هنگام آسیب رساندن به خود بسیار اهمیت دارد. به فرزندتان قدرت می‌دهد تا احساس کنترل بیشتری کند. امیدواریم نکاتی که در ادامه ماروم در اختیارتان می‌گذارد کمک کند تا این احساس غرق شدن و احساس نیاز به آسیب به خود را کاهش دهد.
داشتن فهرستی از کارهای دیگری که نوجوان می‌تواند فوراً انجام دهد نیز به وی کمک می‌کند تا بدون آسیب رساندن به خود، بر موج احساسات شدید خود غلبه کند. برخی از نوجوانان می‌خواهند کارهای آرام‌بخش انجام دهند، مانند قرار دادن خود در یک فضای راحت، در حالی که برخی دیگر ممکن است بخواهند کاری بسیار فعال برای سوزاندن انرژی انجام دهند.
با فرزندتان در مورد استراتژی‌های مختلفی که می‌تواند امتحان کند صحبت کنید، و در عین حال به او فضایی بدهید تا راه‌های خودش را برای مقابله پیدا کند و بفهمد چه چیزی برای او مفید است. به طور مثال:
- ساخت و استفاده از جعبه خود آرام‌بخش(در جعبه خودآرام‌بخشی من چه چیزی باید باشد؟) توصیه می‌شود طیفی از چیزهای حسی و چیزی برای تمرکز ذهن خود داشته باشید. شما می توانید چیزی برای بو کردن، چیزی برای لمس کردن، چیزی برای نگاه کردن و شاید حتی چیزی برای چشیدن داشته باشید. در واقع تهیه جعبه‌ای که پر از موارد آرامش‌بخش باشد.
- نوشتن احساس خود در یک دفترچه
- نوشتن احساسات دشوار روی کاغذ و سپس پاره کردن آنها
- پاره کردن یک مجله یا روزنامه
- ضربه زدن به یک کوسن نرم یا کیسه حبوبات یا کیسه نمک
- گوش دادن به موسیقی با صدای بلند
- دوش گرفتن
- انجام ورزش
- بیرون رفتن برای پیاده روی
- تمرکز بر تنفس، چه احساسی در بدن هنگام داخل و خارج کردن نفس وجود دارد
- پیچیدن پتو یا لحاف دور خود
- صحبت کردن با یک نفر؛ یک دوست، یکی از اعضای خانواده یا تماس با یک روانشناس
- مرتب کردن یا سازماندهی چیزی
- انجام یک سرگرمی که از آن لذت می‌برد و به نوجوان کمک می‌کند تا احساس آرامش کند، مانند نقاشی، تماشای یک برنامه تلویزیونی مورد علاقه، بازی‌های ویدیویی، آشپزی یا پخت و پز.
رفتار والدین با نوجوانی که به خود آسیب میزند (دراز مدت)
1) مکالمه‌ای در مورد آنچه در حال وقوع است شروع کنید.
ممکن است شروع یک مکالمه در حین پیاده‌روی یا انجام یک فعالیت مفید باشد، که می‌تواند به نوجوان شما کمک کند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد. همچنین می‌تواند به هر دوی شما کمک کند که در یک فضای خنثی باشید، مثلاً در اتاق خواب خود نباشید. مهم است که به یاد داشته باشید نوجوان شما دوران سختی را پشت سر می‌گذارد و ممکن است آن را طاقت‌فرسا بداند. بدون بمباران برای کسب اطلاعات، بر روی یافتن وضعیت آنها تمرکز کنید.
2) با فرزند خود آرام صحبت کنید تا بداند در مورد هر چیزی می‌تواند با شما صحبت کند.
قطعاً صحبت کردن در مورد آسیب به خود برای نوجوان سخت خواهد بود و این وظیفه شماست تا شرایطی را فراهم کنید که بتواند بدون ترس از قضاوت و توهین صحبت کند.
3) بدون قضاوت و با همدلی همیشه شنوای صحبت‌هایش باشید.
به یاد داشته باشید که در این شرایط نوجوان اصلاً به دنبال دریافت نصایح شما نیست و نیاز دارد تا درک شود و از لحاظ احساسی در آغوش کشیده شود او در شرایط بسیار طاقت‌فرسایی بسر می‌برد کمی همدل باشید. به هیچ وجه با عصبانیت و بخصوص تهدید با نوجوانی که به خود آسیب زده برخورد نکنید.
4) فکر کردن با هم که چه چیز باعث آسیب به خود شده است.
آسیب به خود در نوجوانی راهی برای مقابله است و معمولاً نشانه چیز دیگری است که در حال وقوع است. آیا چیزهایی مانند رابطه یا تجربیات در خانه یا مدرسه وجود دارد که باعث ایجاد احساس نگرانی، ترس، ناراحتی یا عصبانیت آنها شود؟ آیا تغییراتی وجود دارد که بتوان برای بهبود اوضاع ایجاد کرد؟ برداشتن فشارها می‌تواند به کاهش احساس غرق شدن کمک کند.
5) کمک به نوجوان در درک افکار و احساس خود
شما می‌توانید کمک کنید به آنها در فهم اینکه چه نوع افکاری دارند و چه احساسی در بدن خود دارند؟ به عنوان مثال، آنها ممکن است احساس کنند که پر از وحشت هستند. این می‌تواند به آنها کمک کند تا تشخیص دهند با چه احساساتی سعی در کنار آمدن دارند و در عوض برای ابراز و مدیریت این احساسات چه کاری می‌توانند انجام دهند. داشتن یک دفتر خاطرات ممکن است به آنها کمک کند تا این اضافه کاری را درک کنند. این می‌تواند به سادگی یک کلمه، عبارت یا ایموجی باشد که آنها هر روز یادداشت می‌کنند.
6) گذراندن زمان با نوجوان
گذراندن مفید زمان با هم حتی اگر فقط برای مدت کوتاهی باشد، بسیار اهمیت دارد. انجام یک کار سرگرم کننده می‌تواند به کودک شما استراحت دهد و به او کمک کند تا آرام شود. این ممکن است طراحی، ساختن چیزی، ورزش کردن، آشپزی یا تماشای یک فیلم مورد علاقه با هم باشد
7) انجام کارهای روزانه مفید برای سلامتی
منظور انجام کارهایی مانند بیدار شدن در یک زمان منظم، خوردن وعده‌های غذایی سالم منظم، انجام ورزش، نوشیدن آب، گذراندن زمانِ با کیفیت با عزیزان و خواب کافی است (نوجوانان حداقل به هشت تا ده ساعت خواب در شب نیاز دارند).
8) چه تغییراتی حالش را بهتر می‌کند؟
سوال از آنها درباره اینکه چیزی هست که احساس امنیت به تو بدهد؟ می‌توانید از آنها بپرسید که آیا حذف چیزهایی که برای آسیب رساندن به خود استفاده می‌کنند مفید است یا این که ممکن است باعث شود آنها از چیزی غیر بهداشتی و مضرتر استفاده کنند. البته پرسیدن این سوال می‌تواند دشوار باشد.
9) چشمتان به فرزند نوجوانتان باشد.
بدون اینکه حس کند تحت پیگرد است کاملاً طبیعی است که وقتی متوجه می‌شوید فرزندتان به خود آسیب میزند، ممکن است بخواهید همیشه مراقب او باشید یا بدانید که او در حال انجام چه کاری است. در حالی که این ایده خوبی است که وضعیت را زیر نظر داشته باشید اما احساس اینکه آنها تحت نظر هستند ممکن است احساس اضطراب و گناهشان را افزایش دهد. زمانی که نیاز دارند، کمی به آنها فضا بدهید.
10) کمک حرفه‌ای بگیرید.
کمک حرفه ای بگیرید در حالی که کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به فرزندتان انجام دهید، بسیاری از نوجوانان در این شرایط به کمک حرفه‌ای برای تغییر وضعیت و احساس بهتر نیاز دارند.
چگونه درباره آسیب به خود در نوجوانی با فرزندمان صحبت کنیم؟
می‌توانید برای باز کردن گفتگو درباره آسیب به خود در نوجوانی از جملات زیر استفاده کنید، با توجه به این که ممکن است از این موضوع خجالت بکشند مهم است که آرام بمانید، قضاوت نکنید و بی صدا و بدون وقفه گوش دهید.
برای مثال:
- من متوجه زخم‌هایی روی بازوی تو شدم. امیدوارم گفتنش ناراحتت نکند آیا می‌توانی در مورد زمان‌هایی که به خودت آسیب می‌زنی چیزی بگویی؟»
- می بینم که خیلی ناراحتی. ممکن است ترسیده باشی. من هم می‌ترسم اما ما با هم می‌توانیم این مسأله را حل کنیم.
- این واقعیت که تو به خودت آسیب می‌زنی به من می‌گوید که بسیار ناراحت هستی. ممکن است از این واقعیت که من متوجه شده‌ام خوشت نیاید. من نمی‌خواهم از تو سؤالات زیادی بپرسم، اما می‌خواهم کمک کنم.
والدین باید مراقب خود باشند
مهم است که از خود مراقبت کنید، چه از لحاظ سلامت جسمی و چه عاطفی. به شما کمک می‌کند وقتی اوضاع سخت می‌شود آرام بمانید و قادر به حل مسأله باشید.
- از خانواده، دوستان و … کمک بخواهید. می‌توانید از آنها بخواهید که با شما تماس بگیرند یا پیامک بفرستند و یا شما اقدام به تماس با آنها کنید.
- هر روز زمانی را برای خواندن کتاب، تماشای یک برنامه تلویزیونی یا نوشتن در مورد افکار و احساسات خود اختصاص دهید. در پایان روز با پنج دقیقه شروع کنید.
- زمانی را برای فعالیت بدنی اختصاص دهید مثلاً پیاده‌روی، یوگا یا شنا. کمی ورزش می‌تواند به شما انرژی بیشتری برای حمایت از فرزندتان بدهد.
- اگر مضطرب هستید یا فقط می‌خواهید در مورد تأثیر رفتار فرزندتان بر خود صحبت کنید کمک حرفه‌ای بگیرید. روانشناس یا مشاور فرد خوبی برای صحبت در این مورد است. با مراقبت از خود الگویی برای فرزندتان خواهید بود که نشان می‌دهد وقتی مضطرب هستید چقدر خوب است که به دنبال کمک باشید.
در مواجه با آسیب به خود در نواجونی چه رفتاری نتیجه عکس دارد؟
نوجوانان به ما می‌گویند زمانی که والدین…
- بیش از حد به فرزند خود فشار می‌آورند تا رفتار آسیب به خود را متوقف کند.
- او را مجبور به صحبت کنند وقتی اصلاً آمادگی ندارد.
- با گفتن جملاتی مانند «فقط بلوغ است»، «فقط یک مرحله است» یا «تو فقط باید بزرگ شوی» احساسات نوجوان را بی‌اهمیت جلوه می‌دهند.
در مواجه با آسیب به خود در نواجونی چه رفتاری موثر است؟
نوجوانان به ما می‌گویند که وقتی والدین …
- با ذهن باز برخورد می‌کنند و با پیش فرض‌ها و باورهای شخصیشان صحبت را هدایت نمی‌کنند.
- به یاد دارند که فرزند آنها این کار را برای جلب توجه انجام نمی‌دهد بلکه این راهی برای رهایی از درد است.
- اجازه دهند فرزندشان بداند که برای کمک کردن در آنجا هستند و قرار نیست آنها را قضاوت کنند.
- به آنها گوش دهند و به آنها اطمینان بدهند و از جملاتی مانند “من به تو افتخار می‌کنم”، “ما با هم از این مشکل عبور خواهیم کرد” و “من درد تو را می‌شناسم و می‌خواهم کمک کنم”، استفاده کنند.
سخن آخر
آگاهی هر چه بیشتر از احساس درونی نوجوانان به والدین کمک می‌کند تا بهترین برخورد را در لحظه حساس داشته باشند. والدین گرامی ماروم همراه شماست تا در برخورد با آسیب به خود در نوجوانی بهترین تصمیم را گرفته و جلوی آسیب بیشتر به نوجوانتان را بگیرید. گاهی اتفاق‌های گذرا وقتی با برخورد پخته مواجه می‌شوند تنها تبدیل به یک تجربه و درس خواهند شد در عین حال یک برخورد غلط می‌تواند به قیمت زندگی یک نوجوان تمام شود.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینه‌‌های درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
