یکی ازسوال‌های رایج والدین نوجوانان این است که چطور به نوجوان در انتخاب رشته تحصیلی کمک کنیم. پیش از هر چیز به عنوان والدین باید علایق، آرزوهای به حقیقت نپیوسته خودمان و حرف مردم را کنار بگذاریم و در فضایی آزاد اجازه دهیم نوجوان از علایقش بگوید و با یک مشاهده‌ی دقیق و هوشمندانه ببینیم چقدر به ثبات رسیده و درست تشخیص می‌دهد.
در گام بعدی از یک متخصص کمک بگیریم. گاهی والدین معترض هستند که نوجوانم در انتخاب رشته تحصیلی خیلی بی‌خیال است و… اما قبول کنید، قدم گذاشتن در دنیای ناشناخته بعد از دبیرستان ترسناک است. نوجوان شما احتمالاً عصبی‌تر از شما است، حتی اگر آن را نشان ندهد.
سوال وقتی بزرگ شدی می‌خواهی چه کاره شوی قبلا سوال جالبی بود اما اکنون که فرزند شما نوجوان است یا از شنیدن آن بیزار است یا به دلیل اینکه پاسخی ندارد، وحشت کرده است. از این گذشته، فشار زیادی بر روی یک نوجوان که در شرف انتخاب رشته تحصیلی است وارد می‌شود که می‌خواهد بزرگترین تغییر زندگیش را تجربه کند و اولین گام‌های خود را در زندگی بزرگسالی بردارد.
در اینجا ماروم به چند نکته مهم در مورد چگونگی کمک به نوجوان در انتخاب رشته تحصیلی و شغل آینده اشاره کرده است.
فهرست مطالب
7 اقدام ضروری والدین در کمک به انتخاب رشته تحصیلی فرزندان
ما می‌دانیم که به عنوان والدین، کمک به نوجوان در انتخاب رشته تحصیلی برای شما بسیار مهم است. به همین دلیل است که این راهنمای عملی درباره‌ی انتخاب رشته تحصیلی را برای والدینی که فرزند نوجوان دارند، گردآوری کرده‌ایم.
گام اول: فشار را بردارید.
برای کسی که به زودی باید رشته‌ی تحصیلی خود را انتخاب کند و خیلی زود مدرسه را ترک می‌کند، هیچ چیز ترسناک‌تر از این نیست که به وی گفته شود باید همین الان تصمیم بگیری که تا آخر عمر چه کاری انجام دهی. دانش‌آموزانی که مدرسه را به پایان می‌رسانند، اغلب هنگام تلاش برای تصمیم‌گیری در مورد یک برنامه زندگی، اضطراب را تجربه می‌کنند. این انتظار که نوجوانان باید فوراً همه چیز را بفهمند غیرواقعی است و می‌تواند برای سلامت روان آنها مضر باشد.
گام دوم: فضایی امن برای نوجوان خود ایجاد کنید.
بگذارید بدانند هیچ فشاری برای انتخاب رشته تحصیلی و در ادامه شغل و پایبندی به آن برای 50 سال آینده وجود ندارد.
آنها را تشویق کنید تا رؤیاهای بزرگ داشته باشند و به آنها یادآوری کنید که احتمالاً در طول زندگی خود چندین شغل خواهند داشت. توضیح دهید که اگر چند ماه یا حتی چند سال بعد تشخیص دهند، برنامه‌ای که انتخاب کرده‌اند مناسب نیست، به تعویق انداختن، تغییر رشته یا تغییر شغل و انجام کاری کاملاً جدید اشکالی ندارد.
برخی از نوجوانان نگران هستند که اگر مسیر مستقیمی را برای رسیدن به یک هدف عالی انتخاب نکنند، والدین خود را ناامید خواهند کرد. انتخاب رشته تحصیلی نباید بار سنگینی بر دوش آنها باشد و این وظیفه شماست که این مسأله را به آنها یادآوری کنید.
گام سوم: با الگو بودن خود اوضاع را مدیریت کنید.
حتی اگر نوجوانتان به شما پاسخ‌های تک هجایی بدهد یا بیشتر وقتش را در اتاقش بگذراند و وانمود کند که شما وجود ندارید، باز هم شما اولین و مهم‌ترین الگوی زندگی او هستید. به جای اینکه مستقیماً به این موضوع بپردازید که چگونه به نوجوانتان کمک کنید تا در مورد رشته‌ی تحصیلی تصمیم بگیرد، کمی وقت بگذارید و به این فکر کنید که چگونه کار شما می‌تواند الگوی او باشد.
نوجوانان فوق العاده فهیم هستند و رابطه شما را با کار خود به دقت مشاهده می‌کنند. با ایجاد شغلی که دوست دارید و انجام آن با اشتیاق و صداقت، الگو باشید. اگر ببینند که شما از کارتان لذت می‌برید، می‌دانند که ممکن است چیزی را پیدا کنند که آنها هم از آن لذت می‌برند. (به هر حال، این برای والدینی که در خانه می‌مانند نیز قابل بررسی است، شما می‌توانید به اندازه کسی که یک شغل شرکتی دارد، رضایت شغلی، شادی و فداکاری نشان دهید.)
گام چهارم: نوجوانان را در معرض انواع فعالیتها قرار دهید.
نوجوان شما در صورت آگاه نبودن، دوران سختی را پیش رو دارد تا بفهمد چه کاری می‌خواهد انجام دهد. با دادن فرصتی برای تجربه فعالیت‌های فوق برنامه تا حد امکان، آنها را برای یک تصمیم‌گیری درست راهنمایی کنید.
خواه در حوزه ورزش، هنر، علم، سفر، حیوانات، تاریخ یا هر چیز دیگری باشد، زمینههای مورد علاقه زیادی برای آنها وجود دارد که می‌توانند کشف کنند. آنها را تشویق کنید به:
- بازدید از موزه‌ها
- تماشای مستند
- رفتن به باغ وحش
- ثبت نام برای ورزشی که دوست دارند
- نقاشی یاد گرفتن
- انجام هر کاری که به گسترش افق دید آنها کمک می‌کند
- شناسایی نقاط قوت خود
گام پنجم: به نوجوان در درک بهتر خود کمک کنید.
به عنوان والدین آنها، شما به طور غریزی نوجوان خود را می‌شناسید و می‌دانید که در چه زمینه‌هایی برتر هستند. می‌توانید با یادآوری اینکه چه کارهایی را خوب انجام می‌دهند، در چه شرایطی بهترین کار را انجام می‌دهند و مهارت‌ها و ترجیحاتشان به آنها کمک کنید. همه این اطلاعات به نوجوان شما کمک می‌کند تا دریابد در چه رشته‌ی تحصیلی و در ادامه چه شغلی موفق‌تر خواهد بود.
گام ششم: راهنمایی کنید و نه هدایت.
سعی کنید به جای هدایت نوجوان خود برای انتخاب رشته تحصیلی، او را راهنمایی کنید. سعی کنید از ارائه پیشنهادهای شغلی خاص خودداری کنید، زیرا این امر ممکن است دید آنها را نسبت به گزینه‌های دیگر مخدوش کند یا باعث شود آنها احساس ناامیدی کنند. حتی در مواردی برای خوشحال کردن شما و جلب نظرتان آنچه را که باب میل شماست نه خودشان برگزینند.
گام هفتم: به مشاور تحصیلی مراجعه کنید.
همچنین ممکن است برای نوجوان شما مفید باشد که به یک مشاور تحصیلی – شغلی مراجعه کند و برخی از تست‌های استعداد و شخصیت را انجام دهد.
از نوجوان در مورد آینده خود چه باید پرسید؟
داشتن ایده‌ای از آنچه نوجوان می‌خواهد بعد از دبیرستان دنبال کند، در انتخاب رشته تحصیلی بسیار مفید است. اما اگر ایده‌ای در این زمینه ندارد، مهم است که با او گفتگوی باز داشته باشید و به آرامی او را تشویق کنید تا عمیقاً در مورد آنچه می‌خواهد در زندگی خود انجام دهد، فکر کند.
یک راه عالی برای تسهیل این امر، پرسیدن سؤالات تأمل برانگیز در مورد آینده است. سؤال‌هایی که باید کاملاً بی‌طرفانه مطرح شوند و نوجوان در فضایی آزاد و دور از فشار پاسخ دهد.
برخی از سوالات درباره‌ی آینده از یک نوجوان عبارتند از:
- آیا به آینده خود زیاد فکر می‌کنی و به چه جنبه‌هایی بیشتر فکر می‌کنی؟ سؤالات باز بپرسید که به نوجوان شما فرصتی برای تأمل داده و یک دیدگاه کلی در ذهنش ایجاد کند.
- رویاها و آرزوهایت چیست؟ آیا نوجوان شما از قبل اهدافی را در ذهن دارد که می‌خواهد به آنها دست یابد؟ این می‌تواند مربوط به شغل، خانواده، خرید خانه، مسافرت و … باشد. این گفتگوها به آنها کمک می‌کند تا تعیین کنند اولویت‌هایشان کجاست.
- می‌خواهی کارت چقدر در زندگی‌ات نقش داشته باشد؟ برخی از افراد برای مشاغلی مناسب هستند که به ساعات زیادی در هفته نیاز دارند. برخی دیگر تعادل بین کار و زندگی را ترجیح می‌دهند. شروع به فکر کردن در مورد اینکه آنها می‌خواهند کار چقدر بخش بزرگی از زندگیشان باشد، گزینه‌ها را محدود می‌کند.
- 10 سال دیگر خودت را کجا می‌بینی؟ این یک سوال رایج است که در مصاحبه‌های شغلی پرسیده می‌شود، اما همچنین می‌تواند به تعیین تجسمی که فرد از پیشرفت خود دارد، کمک کند.
- در حال حاضر چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهی که به تو انرژی می‌دهد؟ شناسایی آنچه که برای نوجوان شما نشاط و سرزندگی به همراه دارد، می‌تواند کلیدی باشد برای بررسی اینکه کدام حوزه‌های صنعتی مورد علاقه‌اش است.
با تشویق نوجوان خود به فکر کردن در مورد آینده، به ایجاد یک چشم انداز در مورد اینکه می‌خواهد زندگی‌اش چگونه باشد و برای رسیدن به آن چه کاری باید انجام دهد، کمک کنید.
هدف از انتخاب رشته تحصیلی در دبیرستان چیست؟
هدف اصلی از انتخاب یک رشته‌ی تحصیلی در دبیرستان، گذراندن و پایان دادن به کلاس‌ها یا دروس خاصی است که مدرسه معتقد است از نظر فرهنگی و تحصیلی برای ورود به مشاغل مربوط به حوزه‌های مختلف، ضروری است. در واقع هر حوزه دانش‌آموز را در جهت یکسری رشته‌های دانشگاهی مشخص و در ادامه شغل‌های مشخصی هدایت می‌کند.
بسته به مدرسه و نوع برنامه تحصیلی که ارائه می‌دهند، دانش‌آموزان مختلف رشته‌های تحصیلی مختلفی را در دوران دبیرستان خود انتخاب می‌کنند. دانش‌آموزان تشویق می‌شوند رشته‌ای را انتخاب کنند که احساس می‌کنند نه تنها کنجکاوی آنها را برآورده می‌کند، بلکه مجموعه مهارت‌های ضروری را به آنها آموزش می‌دهد تا بعد از دبیرستان در رشته‌ی دانشگاهی مورد علاقه خود موفق‌تر باشند. به طور کلی از همین دوران نوجوانی باید پس از کشف استعداد فرد او را در جهت بالفعل کردن توانایی‌های بالقوه‌اش سوق داد.
هدف از انتخاب رشته تحصیلی در دوران نوجوانی چیست؟
با وجود فشارهای زیادی که در طول زندگی به افراد وارد می‌شود فارغ از اینکه در کجای این کره‌ی خاکی زندگی می‌کنند افرادی بهتر از پس مشکلات بر می‌آیند که شغل مناسبی دارند. مناسب بودن شغل از زوایای متعددی قابل بررسی است از جمله اینکه مطابق استعداد فرد باشد، درآمد کافی داشته باشد، بین فرسودگی و سختی شغل و درآمد کسب شده تناسب وجود داشته باشد، منجر به تجربه فلو یا غرق شدن شود
تجربه فلو یا غرق شدن برای افراد زمانی اتفاق می‌افتد که کارشان را عاشقانه و مایندفول انجام می‌دهند و گذر زمان را در طول کار احساس نمی‌کنند، به عبارتی ذهنشان تنها متمرکز به کاری مشخص است و هیچ فکر مزاحمی را در طول کار تجربه نمی‌کنند.
بنابراین از اهمیت زیادی برخوردار است که ما به نوجوان که تازه اول مسیر انتخاب است اطلاعات درست دهیم و فقط به عنوان یک راهنما در کنارش قرار بگیریم تا بتواند در فضایی امن علاقه‌ی واقعی خودش را پیدا و سپس انتخاب رشته کند.
متأسفانه در بین والدین بسیار دیده می‌شود که براساس کلیشه‌های ذهنی خود مانند فضای همه‌ی هنرستان‌ها ناسالم است به شدت فرزند خود را از مثلاً رشته‌ی هنر منع می‌کنند و یا به دنبال به حقیقت تبدیل شدن آرزوهای خودشان در فرزندشان هستند و با این کار لجاجت نوجوان را به شدت افزایش می‌دهند. به طور مثال مادر از کودکی خود را در لباس پزشکی دیده است و هرگز موفق به حتی ورود به دانشگاه نشده و حالا دوست دارد فرزندش پزشک شود. اینها مواردی است که در ظاهر به نظر ساده می‌آیند اما آینده فرد را کاملاً تحت الشعاع قرار می‌دهند. بنابراین انتخاب رشته تحصیلی با توجه به استعدادها و علایق نوجوان بسیار اهمیت دارد.
چکار کنیم تا نوجوانمان واقع‌بینانه انتخاب رشته کند؟
بسیاری از نوجوانان بعد از ورود به دانشگاه سرخورده می‌شوند زیرا ما به عنوان والدین و مدارس به عنوان راهنمایشان به آنها اطلاعات درست و واقعی نداده‌ایم به طور مثال بهترین دانشگاه‌ها را در چشم فرزندانمان انقدر بزرگ می‌کنیم که تصور ورود به بهشت را دارند و بعد از ورود حتی با دیدن ظاهر نابسامان برخی از آنها به شدت ناامید می‌شوند و یا به آنها وعده می‌دهیم که اگر پزشکی، دندانپزشکی، حقوق و … قبول شوی خوشبختی خودت را تضمین کرده‌ای و پس از ورود متأسفانه به فاصله فقط چند ماه در می‌یابند که خبری از آن زندگی رؤیایی که در فیلم‌ها از زندگی پزشکان دیده است، نیست و حداقل در بهترین حالت رسیدن به آن رؤیاها حدود 20 سال با او فاصله دارد. بسیار اهمیت دارد که واقعیت و سختی‌های راه را به درستی به آنها نشان دهیم و از مبالغه به شدت بپرهیزیم.
کلام آخر
با توجه به مراجعین نوجوان زیادی که از خدمات ماروم استفاده می‌کنند هر روز با دغدغه‌های آنها برای انتخاب رشته مواجه هستیم. متأسفاته با شرایط موجود در جامعه و وسوسه درآمد بالا گاهی حرف‌هایی از برترین دانش‌آموزان آن هم در یک قدمی کنکور می‌شنویم که بسیار ناامیدکننده است. دانش‌آموزی موفق که ناگهان تصمیم می‌گیرد وارد حرفه‌ی طراحی ناخن، تتو و… شود و خانواده‌ای که پس از سال‌ها تلاش و انتخاب بهترین مدارس برای فرزندشان مستأصل هستند.
در چنین مواقعی ورود یک درمانگر که به خوبی بتواند نوجوان را درک کند و واقع‌بینانه او را آگاه کند که چرا این تصمیم را گرفته بسیار سودمند خواهد بود. حرفه‌های هنری بسیار مهم و باارزش هستند اما اگر فقط به صرف کسب درآمد انتخاب شوند باز هم افراد براساس استعدادشان انتخاب نکرده‌اند که همین خطرناک است زیرا به احتمال زیاد تجربه لذت از حرفه را از فرد می‌گیرد و فقط به یکی از ابعاد یعنی درآمد می‌پردازد. با وجود این شرایط در زمان انتخاب رشته تحصیلی آگاه کردن نوجوان از استعدادهایش و لذت‌بخش بودن دنبال کردن آنها انگیزه‌ای در او ایجاد می‌کند که می‌تواند احتمال چنین تصمیم‌هایی را پایین آورد. ما در ماروم با انواع تست‌های استعدادیابی آماده ارائه خدمات به شما هستیم.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینههای درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
