هنر درمانی یک حرفه بهداشت روان و خدمات انسانی است که زندگی افراد، خانوادهها و جوامع را از طریق هنرسازی فعال، فرآیند خلاق، نظریه روانشناختی کاربردی و تجربه انسانی در یک رابطه روان درمانی غنی میکند.
فهرست مطالب
هنر درمان چیست؟
هنر درمانی شامل استفاده از تکنیکهای خلاقانه مانند طراحی، نقاشی، کلاژ (استفاده از مواد تولید شده چاپی یا بازیافتی)، رنگآمیزی یا مجسمهسازی برای کمک به افراد برای بیان هنرمندانه و بررسی زوایای روانی و عاطفی در هنرشان است. با راهنمایی یک هنر درمانگر ماهر افراد میتوانند پیامهای غیرکلامی، نمادها و استعارههایی که اغلب در این اشکال هنری یافت میشوند را رمزگشایی کنند، که باید به درک بهتر احساسات و رفتار آنها منجر شود تا بتوانند مسائل عمیقتر را حل کنند.
هنر درمانی در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کمک میکند تا احساسات خود را کشف کنند، عزت نفس را بهبود بخشند، اعتیادها را مدیریت کنند، استرس را کاهش دهند، علائم اضطراب و افسردگی را بهبود بخشند و با یک بیماری یا ناتوانی جسمی کنار بیایند. هنردرمانگران با افراد، زوجها و گروهها در محیطهای مختلف از جمله مشاوره خصوصی، بیمارستانها، مراکز سلامتی، مؤسسات اصلاحی، مراکز سالمندان و سایر سازمانهای اجتماعی کار میکنند. هیچ استعداد هنری برای موفقیت لازم نیست، زیرا فرآیند درمانی ارزش هنری کار نیست، بلکه بیشتر در مورد یافتن ارتباط بین انتخابهای خلاقانه انجام شده و زندگی درونی مراجع است. اثر هنری میتواند به عنوان سکوی پرشی برای بیداری مجدد خاطرات و گفتن داستانهایی استفاده شود که ممکن است پیامها و باورهایی را از ضمیر ناخودآگاه نشان دهد.
تاریخچه هنر درمانی
هنر به عنوان وسیلهای برای ارتباط، بیان خود، تعامل گروهی، تشخیص و حل تعارض در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفته است. برای هزاران سال، فرهنگها و مذاهب در سراسر جهان استفاده از بتها و طلسمهای حکاکیشده و همچنین نقاشیها و نمادهای مقدس را در فرآیند درمان گنجاندهاند. استقرار این رویکرد به عنوان یک رویکرد درمانی منحصر به فرد و پذیرفته شده عمومی، اخیراً در اواسط قرن بیستم اتفاق افتاد. ظهور آن به عنوان یک حرفه به طور مستقل و همزمان در ایالات متحده و اروپا پدید آمد.
اصطلاح «هنر درمانی» در سال 1942 توسط هنرمند بریتانیایی آدریان هیل ابداع شد که در دوران نقاهت از سل به فواید هنر درمانی برای بزرگسالان در زمینه سلامتی پی برد. در دهه 1940، چندین نویسنده در زمینه سلامت روان شروع به توصیف کار خود با افراد تحت درمان به عنوان “هنر درمانی” کردند. از آنجایی که در آن زمان هیچ دوره رسمی و آموزشی برای آن موجود نبود، آنها اغلب در رشته های دیگر آموزش دیده بودند و توسط روانپزشکان، روانشناسان نظارت میشدند.
هنر درمانی مناسب چه کسانی است؟
هر کسی میتواند از این رویکرد استفاده کند. تاثیر هنر درمانی و قدرت هنر درمانی میتواند برای افراد در هر سنی نمایان شود. هرکسی از گروهها یا جوامع گرفته تا افراد و خانوادهها و افراد در انواع روابط میتوانند از هنر به عنوان درمان استفاده کنند.
هنر درمانی و سلامت روان
در هنر درمانی در روانشناسی مانند هر شکل دیگری از درمان، اولین جلسه شما شامل صحبت با درمانگر در مورد اینکه چرا جویای کمک و درمان هستید و یاد بگیرید که درمانگر چه پیشنهادی دارد، خواهد بود. شما به یک طرح درمانی دست خواهید یافت که شامل ایجاد نوعی اثر هنری است. هنگامی که شروع به خلق کردن میکنید، درمانگر ممکن است در برخی مواقع به سادگی فرآیند شما را در حین کار، بدون دخالت یا قضاوت مشاهده کند. هنگامی که یک اثر هنری را تمام کردید و گاهی در حالی که هنوز روی آن کار میکنید، درمانگر از شما سوالاتی میپرسد که چگونه در مورد فرآیند هنری احساس میکنید، چه چیزی در ایجاد اثر هنری شما آسان یا دشوار بوده است و چه افکار یا خاطراتی در حین کار داشتهاید. به طور کلی، درمانگر قبل از ارائه هرگونه مشاهداتی در مورد تجربه و احساسات شما میپرسد.
هنر درمانی چگونه است؟
این رویکرد درمانی بر این باور استوار است که ابراز وجود از طریق خلق هنری برای کسانی که در حال شفا دادن هستند یا به دنبال درک عمیقتر از خود و شخصیت خود هستند، ارزش درمانی دارد. به گفته انجمن هنردرمانی آمریکا، هنردرمانگران برای درک نقشی که رنگ، بافت و رسانههای هنری مختلف میتوانند در فرآیند درمانی ایفا کنند و اینکه چگونه این ابزارها میتوانند به آشکار کردن افکار، احساسات و تمایلات روانی فرد کمک کنند، آموزش دیدهاند. در آن روان درمانی و برخی از هنرهای تجسمی را به عنوان یک شکل خاص و مستقل از درمان ادغام میکند. یک هنر درمانگر دارای حداقل مدرک کارشناسی ارشد است.
برداشتن یک مداد برای خط خطی کردن یا ساختن شکلی از خاک رس میتواند به شما در کاهش استرس، افسردگی و ترس کمک کند و حتی میتواند برای کاهش درد یا سایر علائم فیزیکی مفید باشد. در این رویکرد از فعالیتهای هنری ساده برای کمک به افراد برای بیان خود و ایجاد حس خوب از طریق فرآیند خلاق استفاده میشود.
مزیت هنر درمانی برای سالمندان
سالمندانی که کار هنری انجام میدهند میتوانند رفاه خود را افزایش دهند و زندگی پر استرس کمتری داشته باشند!
- بهبود عملکرد شناختی
این رویکرد سالمندان را به چالش میکشد تا هنر بسازند و حواس را برای تیزتر شدن تحریک کنند. یادگیری هنرهای جدید همچنین میتواند مهارتهای تفکر را افزایش دهد.
- خلق و خوی بهبود یافته
میتواند احساس اضطراب، افسردگی و استرس را در سالمندان کاهش دهد. مطالعات نشان میدهد که سالمندانی که در هنرهای خلاقانه شرکت میکردند سطوح پایینتری از افسردگی و تنهایی را تجربه میکردند و به طور کلی مثبتتر فکر میکنند.
- مهارتهای حرکتی تقویت شده
هنگامی که افراد مهارتهایی مانند نقاشی و طراحی را تمرین میکنند، دستها و بازوهای خود را از طریق حرکت به صورت فیزیکی تمرین میدهند. با انجام این کار، آنها میتوانند هماهنگی عضلانی را بهبود بخشند.
- افزایش تعامل اجتماعی
در طول جلسات سالمندان فرصتی برای ملاقات با افراد همفکر برای تعامل و ارتباط منظم با آنها دارند. این ارتباطات میتواند با تنهایی و انزوا مبارزه کند و در عین حال سلامت عاطفی آنها را بهبود بخشد.
- خود بیانی یا ابراز وجود بهتر
سالمندان ممکن است در ارتباط کلامی به دلیل زوال ذهنی یا جسمی دچار چالشهایی شوند. هنر روشی جایگزین برای بیان احساسات و افکار آنها فراهم میکند.
- مسکن درد
هنر همچنین ممکن است به اختلالات مرتبط با درد مزمن کمک کند. کسانی که از بیماریهای مفصلی مانند آرتریت رنج میبرند ممکن است درد ناشی از التهاب را با هنر تسکین دهند، زیرا به آنها اجازه میدهد بیشتر روی خلاقیت خود تمرکز کنند و کمتر روی دردشان متمرکز باشند.
- فرآیندهای فکری جدید
هنر میتواند به افراد کمک کند تا در مورد زندگی متفاوت فکر کنند و به آنها اجازه میدهد تا قسمتهایی از بدن و مغز خود را درگیر کنند که اغلب از آنها استفاده نمیکنند.
- حافظه بهبود یافته
انجام هنرهای خلاقانه میتواند به سالمندانی که از آلزایمر یا زوال عقل رنج میبرند کمک کند. حتی نقاشی و موسیقی به کشف خاطرات فراموش شده در مورد عزیزان و دوران قدیم کمک میکند.
فواید هنر درمانی برای کودکان
در اینجا مروری کوتاه بر چگونگی و چرایی اثربخشی هنر بر کودکان خواهیم داشت:
- غیر کلامی، مبتنی بر حس: با ساده ترین تعریف، بیان هنر نوعی ارتباط غیرکلامی است. برای کودکانی که قادر به بیان افکار، احساسات، عواطف یا ادراکات نباشند، هنر یکی از راههای انتقال چیزی است که ممکن است بیان آن با کلمات دشوار باشد.
- رشد و توسعه: اثر هنری، بهویژه نقاشیها، اطلاعات مفیدی را در مورد رشد کودکان، بهویژه کودکانی که ۱۰ سال یا کمتر دارند، ارائه میدهند.
- خود تنظیمی: مانند بازی درمانی، هنر فرصتی برای بیان استعاره از طریق بیان اثر هنری فراهم میکند.
- ارتباط کودک و درمانگر: در نهایت، بیان خلاق به خودی خود یک “درمان” تضمین شده نیست. مانند بازی درمانی، بر اساس ارتباط با یک متخصص کمککننده است.
هنر درمانی برای کودکان اوتیسم
این روش درمانی میتواند به کاهش برخی از علائم ناتوانیهای جسمی یا رشدی کمک کند، اگرچه شواهد محدودی از اثربخشی این رویکرد وجود دارد. از آنجایی که این رویکرد به خوبی مطالعه نشده است، معمولاً به عنوان یک درمان مکمل در کنار سایر رویکردهای مبتنی بر شواهد استفاده میشود.
یک تیم تحقیقاتی به دنبال توسعه بهترین شیوهها برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم، مراحل زیر را برای جلسات هنردرمانی پیشنهاد کرد:
- جلسه را با همان روال شروع کنید.
- دستورالعملها را به روشی ثابت توضیح دهید.
- با احتیاط و به آرامی فعالیتها را تغییر دهید.
- از هنر به عنوان تمرینی برای برانگیختن هیجان و علاقه به مهارتهای جدید استفاده کنید.
محققان همچنین دریافتند برخی از روشها مفید نبوده و حتی به طور بالقوه مضر هستند. این اقدامات منفی عبارت بودند از:
- بیش از حد دستور دهنده بودن
- بیش از حد مبهم بودن
- استفاده از مواد هنری بیش از حد تحریک کننده با رنگها یا بافتهای شدید.
- اعمال محدودیت با سبک های ارتباطی
پشتوانه علمی هنر درمانی برای کودکان اوتیسم
این توصیهها در راستای درمانهایی مانند درمان تحلیل رفتار کاربردی (ABA)است که به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک میکند تا مهارتهای خود را به روشی هدفگرا و قابل اندازهگیری توسعه دهند. هنر درمانی این استانداردهای خاص را برای مراجعان اوتیسم ندارد، بنابراین داشتن یک هنردرمانگر در کنار درمانگر ABA اغلب مفید است.
هنر به طور بالقوه می تواند عملکرد را از طریق تمرین خلاقانه و بیان خود افزایش دهد. در حالی که بسیاری از مراجعین این موضوع را درست می دانند، هنر در درمان به عنوان یک برنامه درمانی بلندمدت برای افراد مبتلا به اوتیسم پشتوانه علمی ندارد. برخی از تحقیقات نشان میدهند که هنر میتواند بخش ارزشمندی از درمان باشد، جایی که ممکن است به عنوان پاداشی برای بهبود رفتار یا به عنوان راهی برای توسعه برخی مهارتهای اجتماعی یا ارتباطی ارائه شود.
هنر درمانی برای بیماران اسکیزوفرنی
اختلال تفکر و اختلال شناختی از ویژگیهای بسیاری از اختلالات روانپریشی است که شرکت در درمانهای مبتنی بر گفتار را برای افراد دشوار میکند. اما فرآیند ذهنی درگیر در پروژههای هنری به شرکت کنندگان اجازه میدهد تا حضور خود را به جای پردازش شفاهی یا شناختی به فعالیت بیاورند.
برخی از مراجعان مبتلا به هذیان یا سایر اشکال روان پریشی فعال تمایل دارند از گروه ها اجتناب کنندآنها ممکن است تحریک پذیر باشند، اما هنوز هم میتوانند کار کنند و تجربه مثبتی داشته باشند، حتی اگر نتوانند به صورت شفاهی همراهی کنند. این رویکرد میتواند در بهبود مهارت های اجتماعی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کندو علائم منفی بیماری را کاهش دهد.
هنر درمانی گروهی
در گروه برای تسهیل فرآیند درمانی از هنر به عنوان روشی برای کاوش و کشف تجربیات شخصی و بیان عاطفی استفاده میشود.
در مطالعاتی که روان درمانی گروهی را با درمان فردی مقایسه کردهاند، نشان داده شده است که گروه درمانی به همان اندازه موثر و حتی گاهی موثرتر است. در موارد بیماریهای پزشکی، شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان میدهد این شکل از درمان به افراد کمک میکند تا بهتر با بیماری خود کنار بیایند، کیفیت زندگی آنها را افزایش میدهد و در برخی موارد، مانند سرطان سینه، حتی نشان داده شده است که به افراد کمک میکند بیشتر عمر کنند.
روان درمانی گروهی شکل خاصی از درمان است که در آن تعداد کمی از افراد تحت هدایت یک درمانگر حرفهای آموزش دیده برای کمک به خود و یکدیگر ملاقات میکنند. گروه درمانی به طور گستردهای مورد استفاده قرار گرفته است و برای بیش از 50 سال یک گزینه درمانی استاندارد بوده است.
سخن پایانی
با توجه به مطالعات و مدارکی که از مفید بودن هنر در درمان وجود دارد، استفاده از آن میتواند اثرات مثبت زیادی بر جسم و روان داشته باشد. شاید در کشور ما به عنوان یک رویکرد تنها برای اختلالات روانی استفاده نشود اما قطعاً میتواند در کنار رویکردهای درمانی دیگرکمک کننده باشد.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینههای درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
No comment