زندگی ما با تغییرات زیادی همراه است. در طول روز سعی می‌کنیم با فراز و نشیب‌های فراوانی سازگار شویم. به دنیا آمدن فرزند جدید یکی از تغییرهایی است که تمامی افراد خانواده باید با آن سازگار شوند. معمولا والدین خود را برای چالش‌های پیش رو آماده می‌کنند؛ اما فرزند یا فرزندان دیگر سردرگم شده و استرس زیادی را متحمل می‌شوند. والدین باید در این مسیر پرچالش به فرزندانشان کمک کنند تا به شکلی درست با این مسئله سازگار شوند.
سوال‌هایی که ممکن است در جهت آمادگی دادن به فرزند اول برای والدین پیش بیاید، شامل موارد زیر است:
- چگونه باید به فرزندان بزرگترمان بگوییم که قرار است یک برادر یا خواهر جدید داشته باشند؟
- آیا آن‌ها به فرزند جدید حسادت خواهند کرد؟ آیا حسادتشان طبیعی است؟
- چگونه می‌توانیم به آن‌ها کمک کنیم تا با هم کنار بیایند؟
- آیا سن فرزندان اول در فرآیند آماده کردن آن‌ها تاثیری دارد؟
در ادامه این مقاله به سوالات ذکر شده پاسخ خواهیم داد.
فهرست مطالب
چگونه در دوران بارداری کودک را برای تولد فرزند جدید آماده کنیم؟
قبل از به دنیا آمدن نوزاد جدید به تغییراتی که در خانواده ایجاد خواهد شد، رسیدگی کنید:
اشتراک‌گذاری خبرهای بزرگ
هیچ روش آزمایش‌شده و قانونی برای خبر دادن به کودک در مورد نوزاد جدید وجود ندارد. به تاریخ زایمان و همچنین سن فرزندتان توجه کنید. اکثر بچه‌های زیر 5 سال در درک زمان مشکل دارند؛ بنابراین بهتر است بگوییم که وقتی هوا گرم شود یا مثلا در حوالی شب یلدا، نوزاد به دنیا می‌آید. اگر کوچولوی شما درباره جزئیات می‌پرسد، احساس نکنید که باید همه چیز را توضیح دهید. کودکی که می‌خواهد بداند نوزاد از کجا می‌آید، به دنبال پاسخ واقعی است. بیان اینکه «نوزاد درون شکم من است» به احتمال زیاد کافی است. اجازه دهید سوالات فرزندتان راهنمای شما باشد.
به آن‌ها یادآوری کنید که این مراحل برای خودشان نیز رخ داده است
وقتی در اتاق زیر شیروانی به دنبال لباس‌ها و وسایل نوزادی می‌گردید که کنار گذاشته‌اید، آلبوم‌های عکس و کتاب‌های کودک مربوط به دوران نوزادی فرزندتان را بیرون بیاورید. در مورد اینکه آن‌ها چه نوزاد بامزه‌ای بودند و داشتن یک کوچولوی دیگر در خانه چقدر لذت‌بخش خواهد بود، صحبت کنید.
با فرزندتان مشورت کنید
نظر فرزندتان را در مورد جزئیات مهم مانند تخت خواب، اسباب بازی‌ها و حتی لباس بخواهید. در صورت امکان، به فرزندتان اجازه دهید یک یا دو مورد از وسایل مورد نیاز را انتخاب کند – مثلا یک اسباب‌بازی کوچک یا یک جفت لباس. درگیر کردن کودکان خردسال در فرآیند آماده‌سازی، به آن‌ها نشان می‌دهد که عضو مهمی از خانواده هستند و زندگی خواهر و برادر جدید چیزی است که آن‌ها نیز باید بخشی از آن باشند.
انتظار تغییرات در خلق و خو را داشته باشید
کاملا طبیعی است که کودک شما روز به روز (یا ساعت به ساعت) احساسات متفاوتی درباره نوزاد جدید داشته باشد. از آن‌جایی نمی توانید خم شوید و فرزند بزرگتر خود را بلند کنید، این احتمال وجود دارد که او عصبانی شود زیرا احساس می‌کند زندگی‌اش در حال نابودی است. مهم نیست که کودک شما چگونه واکنش نشان می‌دهد؛ بلکه مهم است شما به دقت گوش دهید.
کمک گرفتن از کتاب داستان‌ها
برای مثال «خواهر کوچولوی فرانکلین» نام کتابی است که توسط پالت بورژوا نوشته شده و با ترجمه شهره هاشمی در 28 صفحه از سوی انتشارات آبادیران برای گروه سنی «الف، ب، ج» منتشر شده است.
اسرار پزشکی را کشف کنید
فرزند خردسال شما ممکن است بیمارستان و پزشک را با بیمار بودن مرتبط بداند. باید به آن‌ها اطمینان دهیم که مراجعه به پزشک برای والدین باردار مهم است و هیچ مشکلی وجود ندارد. بگذارید در ویزیت‌هایتان شما را همراهی کنند. برای روز زایمان هم به جای استفاده از واژه «بیمارستان»، می‌توانید بگویید که به «زایشگاه» می‌روید. فرزندتان را تشویق کنید که سوال بپرسد و تمام تلاش خود را برای پاسخ دادن به آن‌ها انجام دهید؛ اما کلی‌تر جواب بدهید و بی‌جهت آن‌ها را در مورد چیزی که نمی‌توانند درک کنند نگران نکنید.
کمی روی خواهر یا برادر بزرگ شدن تمرکز کنید
کودکان خردسال به این دلیل که همواره در مورد جایگاه خود در جهان می‌آموزند، خود محور هستند. بنابراین، با صحبت در مورد اینکه او خواهر یا برادر بزرگی خواهد شد و خانواده به کمک آن‌ها نیاز خواهند داشت، به روحیه فرزندتان کمک کنید. همان‌طور که محل خواب نوزاد جدید را تزئین می‌کنید، برخی از قسمت‌های اتاق کودک بزرگترتان را تغییر دهید – مثلا تعویض یک روتختی یا خرید اسباب‌بازی جدید.
برای کودک خود یک عروسک نوزاد تهیه کنید
به خصوص اگر کودک شما کوچکتر است (مثلاً یک تا سه سال)، سعی کنید عروسک نوزادی شبیه به نوزاد تازه متولد شده بخرید. اجازه دهید کودکتان در آغوش گرفتن، عوض کردن و شیر دادن به کودک خود تمرین کند. آن را تا حد امکان به واقعیت نزدیک کنید و آن را با کالسکه به پیاده‌روی ببرید.
آماده‌سازی فرزند اول برای پذیرش نوزاد جدید قبل از زایمان
با نزدیک شدن به موعد مقرر، این راهکارها را امتحان کنید و به فرزندتان کمک کنید تا برای تبدیل شدن به خواهر یا برادر آماده شود:
- روند زایمان را ترسیم کنید: با نزدیک شدن به موعد مقرر، با فرزند خود در مورد اتفاقات حول محور بیمارستان صحبت کنید. توضیح دهید که چه کسی از آن‌ها مراقبت خواهد کرد و اینکه نه تنها می‌توانند با شما تلفنی صحبت کنند (اگر این یک گزینه باشد) بلکه می‌توانند پس از تولد نوزاد با شما و نوزاد جدید ملاقات کنند. در روزهای قبل از زایمان سعی کنید یک برنامه منظم داشته باشید. تلاش کنید تا جایی که ممکن است، زندگی برای فرزندتان نزدیک به حالت عادی باشد.
- ملاقات‌کننده شماره یک: اجازه دهید فرزندتان اولین عضوی از خانواده باشد که نوزاد را تا حد امکان نزدیک به تولدش ملاقات می‌کند. ملاقات را خصوصی نگه دارید تا فرزندتان بتواند به طور طبیعی و بدون حضور جمعیت واکنش نشان دهد. اولین باری که فرزندتان به خواهر یا برادری جدید نگاه می‌کند، می‌تواند از نظر عاطفی بسیار طاقت‌فرسا باشد؛ بنابراین مهم است که با احساسات آن‌ها هماهنگ باشید. هنگامی که زمان آن است که سایر افراد وارد اتاق شوند، اجازه دهید کودک شما هر نقشی را که با آن راحت است بازی کند. برخی می‌خواهند به عنوان مجری مراسم عمل کنند و خواهر و برادر جدید خود را به مادربزرگ معرفی کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ترجیح دهند فقط تماشاکننده باشند. در صورت امکان، از یکی از بستگانی که فرزندتان با او صمیمی است بخواهید که او را به پیاده‌روی ببرد و یا با او یک میان‌وعده بخورد. این امر به او کمک می‌کند برای مدتی از همه چیز دور شود.
- جشن بگیرید: به دنیا آمدن یک نوزاد جدید دلیلی برای جشن گرفتن است. به کودک خود اجازه دهید تا هدیه‌ای برای برادر یا خواهر جدید خود انتخاب کند و به همین ترتیب، از طرف کودک جدید هدیه‌ای برای کوچولوی خود بیاورید. پس از تولد نوزاد جدید، احتمالاً هدایای زیادی از افراد فامیل دریافت خواهد کرد و ممکن است برای فرزند شما سخت باشد. اقلام کوچکی مانند کتاب‌های رنگ‌آمیزی، مداد رنگی، برچسب‌ها و ریزه‌کاری‌های کوچک را ذخیره کنید.
تجربه زندگی جدید در خانه
- انتظار واپس‌روی را داشته باشید: همزمان که خانواده شما با تغییرات جدید سازگار می‌شوند، به یاد داشته باشید که «فرزند بزرگ» شما ممکن است هنوز از نقش جدید خود هیجان‌زده نشده باشد. اگر فرزند شما حوادثی را در حمام داشته باشند، درگیر جروبحث با کودک جدید شوند، یا حتی بخواهند در گهواره بخوابند، تعجب نکنید (به خصوص اگر گهواره زمانی مال آن‌ها بوده است). بسیار اهمیت دارد که عصبانی نشوید. این روش فرزند شما برای ابراز نگرانی در مورد نقش خود در خانواده است. فقط به آغوش گرفتن آن‌ها ادامه دهید و وقتی مانند یک بچه بزرگ رفتار می‌کنند، تمجیدهای مناسب داشته‌باشید.
- به کمک‌های فرزندتان اعتبار دهید: کارهای زیادی وجود دارد که فرزندتان می‌تواند در انجام آن‌ها به شما کمک کند تا از نوزاد جدید مراقبت کنید: پوشک آوردن، راه بردن کالسکه، یا حتی در پوشیدن لباس (مثلاً انتخاب بین چند لباس یا پوشیدن جوراب کودک). با این حال، کارهایی وجود دارد که والدین به تنهایی برای کودک جدید انجام می‌دهند، مانند شیر دادن که باعث می‌شود بچه‌های بزرگتر احساس کنند که کنار گذاشته شده‌اند. اگر در حال شیردهی هستید، کتاب‌هایی را در نزدیکی خود نگه دارید تا با کودک بزرگتر هنگام شیر خوردن بخوانید، یا نزدیک تلویزیون بنشینید و در حالی که کودک غذا می‌خورد، با هم برنامه تماشا کنید.
- وقت اختصاصی: مطمئن شوید که به عنوان والدین زمان خاصی را برای گذراندن با خواهر و برادر بزرگ، بدون حضور نوزاد دارید. آن چند روز اول در خانه ممکن است سخت باشد. هیچ‌کس به درستی نمی‌خوابد و به احتمال زیاد روال زندگیتان به هم ریخته است. از یکی از اقوام یا دوستان نزدیک خود کمک بگیرید تا در زمانی که خانواده در حال تنظیم هستند، کارهای سرگرم‌کننده با فرزندتان انجام دهند. بهتر است از کسی بخواهید که از کودک جدید مراقبت کند و کودک بزرگترتان را برای مدت کوتاهی بیرون ببرید – برای پیاده‌روی، بستنی خوردن یا پارک رفتن. به آن‌ها بگویید که چقدر به خاطر خواهر یا برادر بزرگتر بودن، بهشان افتخار می‌کنید و فراموش نکنید که از او در مورد آن‌چه در حال وقوع است، سوال بپرسید.
- روی هر دو بچه تمرکز کنید: گاهی اوقات، ممکن است بخواهید توجه خود را از نوزاد جدید را سلب کنید و آن را به کودک بزرگ خود بدهید. ملاقات‌کنندگان را تشویق کنید که گهگاه با فرزندتان در مورد هر چیزی غیر از کودک جدید صحبت کنند. درباره مدرسه، دوستان، فعالیت‌ها و هر چیزی که برای فرزندتان مهم است، بحث کنید. برخی از بچه‌ها ممکن است با آغوش باز از خواهر یا برادر جدید استقبال کنند و هرگز ابراز نارضایتی نکنند؛ اما افراد ممکن است چیزهای آزاردهنده‌ای بگویند و آن‌ها را برنجانند. آن‌ها را تشویق کنید تا از طریق کلمات یا تصاویر در مورد احساس خود صحبت کنند.
تفاوت سنی در فرآیند آماده‌شدن کودک برای پذیرش فرزند جدید
کودکان نوپا – سنین 1 تا 2 سال
کودکان در این سن چیز زیادی در مورد معنای داشتن یک برادر یا خواهر جدید درک نمی‌کنند. با این حال، اجازه دهید فرزندتان صحبت‌های شما را درباره «کودک جدید» بشنود و هیجان شما را احساس کند. او ممکن است درک نکند که چرا شما هیجان‌زده هستید، اما نگرش شما بر او تأثیر می‌گذارد. به خاطر داشته باشید، ممکن است نتوانید همیشه نیازهای هر دو کودک را برآورده کنید. اگر احساس ناراحتی می‌کنید، به شریک زندگی خود، سایر اقوام و دوستان خود برای حمایت بگویید.
کودکان پیش‌دبستانی – سنین 2 تا 4 سال
در این سن، کودک شما هنوز خیلی به شما وابسته است و نمی‌داند چگونه شما را با دیگران شریک شود. همچنین ممکن است فرزند شما نسبت به تغییر بسیار حساس باشد و از وجود عضوی جدید در خانواده احساس خطر کند. در اینجا چند پیشنهاد وجود دارد که ممکن است به کودک پیش‌دبستانی شما کمک کند تا برادر بزرگتر یا خواهر بزرگتر شود. قبل از اینکه در مورد کودک خود به کودک پیش دبستانی بگویید کمی صبر کنید. وقتی شروع به خرید وسایل اتاق کودک یا لباس نوزاد کردید یا اگر او شروع به پرسیدن درباره رشد «شکم» مادرش کرد، برای او توضیح دهید. کتاب‌های تصویری برای کودکان پیش‌دبستانی بسیار مفید است. مطمئن شوید که فرزند بزرگتر شما می‌داند که ممکن است مدتی طول بکشد تا بتواند با نوزاد جدید بازی کند. به فرزندتان اطمینان دهید که پس از تولد نوزاد به همان اندازه که اکنون دوستش دارید او را دوست خواهید داشت.
کودکان در سنین مدرسه – 5 سال به بالا
کودکان بزرگتر از 5 سال معمولاً به اندازه کودکان کوچکتر توسط یک نوزاد جدید تهدید نمی‌شوند. با این حال، آن‌ها ممکن است از توجهی که به نوزاد جدید می‌شود، ناراحت شوند. به فرزندتان به زبان خودش بگویید چه اتفاقی می افتد. توضیح دهید که داشتن یک نوزاد جدید چه معنایی دارد و چه تغییراتی ممکن است بر او تأثیر بگذارد – چه خوب و چه نه چندان خوب. نیازها و فعالیت‌های فرزند بزرگتر خود را نادیده نگیرید. به او بگویید که چقدر دوستش دارید. سعی کنید هر روز مدتی را با او تنها بگذرانید. از آن به عنوان فرصتی برای یادآوری اینکه چقدر خاص است، استفاده کنید.
سخن پایانی
احساسات فرزند خود را محترم بشمارید. با دقت به او گوش دهید و در جهت خواسته‌ها و نیازهایش قدم بردارید. سازگاری با تغییرات جدید برای کودکان بسیار دشوار است؛ مهارت‌های مقابله‌ای لازم را به آن‌ها آموزش دهید. مهارت‌هایی همچون، تنظیم هیجان (شناخت، درک و ابراز هیجان)، مسئولیت‌پذیری، ارتباط موثر.
برخی از کودکان نسبت به تغییر به شدت حساس هستند و ممکن است با واپس‌روی شدید، علائم اضطراب و بی‌قراری، تحریک‌پذیری و… واکنش نشان دهند. در این موارد لازم است به مشاوره کودک مراجعه کنید. روانشناسان کودک بنیاد روانشناختی ماروم، آماده خدمت‌رسانی در مورد این مسئله هستند.
معرفی نویسنده: مبینا مقدم
کارشناسی روانشناسی رو از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی گرفتم. در حال حاضر در مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی سلامت از دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه ایران مشغول به تحصیلم.
تولید محتوای علمی روانشناسی همیشه بخش جدانشدنی و مورد علاقه من بوده که این روزها برای تحقق بخشیدن بهش، قلم می‌زنم و می نویسم.
No comment