برخی از کودکان رفتاری نشان میدهند که بدخواهانه و خشن به نظر میرسد، رفتارهایی مانند خشونت عمدی به مردم، رفتار ظالمانه با حیوانات، تخریب اموال دیگران، دزدی، تقلب، فرار یا غیبت غیرقابل قبول از مدرسه و درگیریهای فیزیکی. در چنین شرایطی احتمال دارد که کودک به اختلال سلوک مبتلا شده باشد.
در واقع اختلال سلوک گروهی از مشکلات رفتاری و عاطفی است که معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی شروع میشود. کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال در پیروی از قوانین و رفتار به شیوهی قابل قبول اجتماع مشکل دارند. در یک کلام تابع قوانین نمیشوند. آنها ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه، مخرب و فریبکارانه از خود نشان دهند که میتواند حقوق دیگران را نقض کند. بزرگسالان و سایر کودکان ممکن است از آنها به عنوان یک بزهکار یاد کنند تا فردی دارای یک بیماری روانی.
عواطف اجتماعی محدود در برخی از کودکان مبتلا به اختلال سلوک تشخیص داده میشوند. کودکان مبتلا به این اختلال رفتاری خاص دارند که اغلب به عنوان بیاحساس توصیف میشوند.
اگر فرزند شما اختلال سلوک دارد، ممکن است سرسخت و با اعتماد به نفس به نظر برسد. اما در واقعیت، کودکانی که اختلال سلوک دارند اغلب به شدت احساس ناامنی دارند و این حس را پشت پرخاشگری و رفتار تهدیدآمیز پنهان میکنند. من و همکارانم در ماروم با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان دچار این اختلال از خدمات ما استفاده میکنند، تصمیم گرفتیم تا در این مقاله شما را بیشتر با انواع اختلال سلوک و همچنین نشانهها و درمانش آشنا کنیم.
سه نوع اختلال سلوک وجود دارد. انواع آن بر اساس سنی که اولین علائم اختلال در آن رخ میدهد طبقه بندی میشوند:
کنترل کودکانی که اختلال سلوک دارند اغلب سخت است و تمایلی به پیروی از قوانین ندارند. آنها بدون در نظر گرفتن عواقب اعمال خود به صورت تکانشی عمل میکنند. در واقع یک الگوي مکرر و مداوم رفتار که به موجب آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارها یا مقررات عمدهی اجتماعی متناسب با سن نقض میشوند. برای تشخیص اختلال سلوک فرزند شما باید سه مورد از موارد زیر را در یکسال گذشته و حداقل یک مورد را در شش ماه گذشته نشان داده باشد:
افراد مبتلا به اختلال سلوك اغلب مقاصد دیگران را به صورت خصمانهتر و تهدیدکنندهتر ازآنچه واقعا هستند برداشت میکنند و با پرخاشگري واکنش نشان میدهند. اختلال سلوک موجب اختلال قابل ملاحظه در عملکرد اجتماعی، تحصیلی و یا شغلی میشود. اگر کودک شما به طور مداوم یک یا چند مورد از رفتارهای زیر را نشان دهد، ممکن است اختلال سلوک داشته باشد:
رفتار مخرب ممکن است شامل آتش سوزی و سایر تخریبهای عمدی اموال باشد.
پسرانی که اختلال سلوک دارند بیشتر از دختران رفتارهای پرخاشگرانه و مخرب نشان میدهند. دختران بیشتر مستعد رفتارهای فریبکارانه و قانونشکن هستند.
همچنین، علائم اختلال سلوک میتواند خفیف، متوسط یا شدید باشد:
براي اینکه فرد واجد شرایط این شاخص باشد، باید حداقل دو مورد از ویژگیهاي زیر را به طور مداوم ظرف حداقل یکسال و در روابط و موقعیتهاي متعدد آشکار کرده باشد.
این ویژگیها الگوي عملکرد فرد ظرف یکسال و نه فقط وقوع گاه و بیگاه در برخی موقعیتها را منعکس میکنند. بنابراین براي ارزیابی ملاكها جهت این شاخص منابع اطلاعاتی متعدد ضرورت دارند. علاوه بر گزارش شخصی فرد، در نظر گرفتن گزارشهاي دیگران که این فرد را براي مدت طولانی میشناسند، لازم است (مثل والدین، معلمان، همکاران، همسالان)
هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی ممکن است در ایجاد اختلال سلوک نقش داشته باشند.
آسیب به لوب پیشانی مغز با اختلال سلوک مرتبط است. لوب پیشانی بخشی از مغز شما است که مهارتهای شناختی ضروری مانند حل مسئله، حافظه و بیان عاطفی را تنظیم میکند. همچنین خانه شخصیت شماست.
لوب پیشانی مغز در یک فرد مبتلا به اختلال سلوک ممکن است به درستی کار نکند و موارد زیر را ایجاد کند:
آسیب لوب فرونتال یا پیشانی مغز ممکن است ژنتیکی یا ارثی باشد یا ممکن است در اثر آسیب مغزی ایجاد شود. یک کودک همچنین ممکن است ویژگیهای شخصیتی که معمولا در اختلال سلوک دیده میشود را به ارث ببرد.
عوامل محیطی مرتبط با اختلال سلوک عبارتند از:
• کودک آزاری
• یک خانواده ناکارآمد
• والدینی که مواد مخدر یا الکل مصرف میکنند.
• فقر
عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به اختلال سلوک را در کودک شما افزایش دهد:
1) جنسیت مذکر
2) زندگی در محیط شهری
3) زندگی در فقر
4) داشتن سابقه خانوادگی اختلال سلوک
5) داشتن سابقه خانوادگی بیماری روانی
6) داشتن سایر اختلالات روانپزشکی
7) داشتن والدینی که مواد مخدر یا الکل مصرف میکنند
8) داشتن یک محیط خانه ناکارآمد
9) داشتن سابقه تجربه وقایع آسیب زا
10) مورد سوء استفاده یا نادیده گرفته شدن
اگر کودک شما علائم اختلال سلوک را نشان میدهد، باید توسط یک متخصص سلامت روان ارزیابی شود. متخصص از شما و فرزندتان سؤالاتی در مورد الگوهای رفتاری برای تشخیص میپرسد.
برای تشخیص اختلال سلوک، فرزند شما باید حداقل سه رفتار مشترک در اختلال سلوک را از خود نشان دهد. که پیشتر به آن پرداختیم.
فرزند شما باید حداقل یکی از رفتارها را در شش ماه گذشته نشان داده باشد. مشکلات رفتاری نیز باید به طور قابل توجهی به فرزند شما را از نظر اجتماعی و در مدرسه آسیب بزند.
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک شما بستگی دارد. همچنین به شدت این وضعیت بستگی دارد.
درمان اختلال سلوک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
در مورد کودکان مبتلا به اختلال سلوک که در خانههای آزاردهنده زندگی میکنند، باید والدین به طور جداگانه مورد بررسی و در صورت نیاز درمان شوند و شیوههای درست برخورد با کودک و نوجوان به آنها آموزش داده شود.
اگر سوء استفاده وجود نداشته باشد، متخصص سلامت روان از رفتار درمانی استفاده میکند تا به کودک شما کمک کند تا یاد بگیرد چگونه احساسات خود را به درستی ابراز یا کنترل کند. متخصص سلامت روان همچنین به شما یاد میدهد که چگونه رفتار فرزندتان را مدیریت کنید.
از آنجایی که ایجاد نگرشها و الگوهای رفتاری جدید به زمان نیاز دارد، کودکان مبتلا به اختلال سلوک معمولاً به درمان طولانی مدت نیاز دارند. با این حال، درمان زودهنگام ممکن است جلوی پیشرفت اختلال را بگیرد یا شدت رفتارهای منفی را کاهش دهد.
روند اختلال سلوك بعد از شروع متغیر است. اولین نشانههاي قابل ملاحظه معمولاً در اواسط کودکی و اوایل نوجوانی پدیدار میشود. شروع بعد از 16 سالگی نادر است. اغلب در بزرگسالی رفع میشود. بخصوص اگر نشانهها خفیف باشد و شروع از نوجوانی باشد، در بزرگسالی به سازگاري اجتماعی و شغلی کافی میرسند. اما نوع شروع زودهنگام پیش آگهی بدتري دارد.
افراد مبتلا به اختلال سلوك بعدها بیشتر در معرض خطر ابتلا به سایر اختلالات روانی هستند. دورنمای بلندمدت اختلال سلوک به شدت و فراوانی مشکلات رفتاری و عاطفی کودک بستگی دارد. کودکانی که به طور مداوم رفتارهای بسیار پرخاشگرانه، فریبکارانه یا مخرب از خود نشان میدهند، دورنمای ضعیفتری دارند. در صورت وجود سایر بیماریهای روانی، چشم انداز بدتر میشود. با این حال، تشخیص سریع و دریافت درمان جامع میتواند به طور قابل توجهی دیدگاه کودک شما را بهبود بخشد. پس از دریافت درمان برای اختلال سلوک فرزند شما شانس بسیار بیشتری برای بهبود قابل توجه در همه زمینهها و امید به آیندهای موفقتر خواهد داشت.
والدین و مراقبان نیز باید به دنبال درمان باشند. یادگیری نحوه مدیریت یک کودک مبتلا به اختلال سلوک میتواند برای کودک و نوجوان مفید باشد و استرس را در خانواده یا محیط اجتماعی کاهش دهد.
بدون درمان، کودک شما ممکن است مشکلات مداوم داشته باشد. آنها ممکن است نتوانند با خواستههای بزرگسالی سازگار شوند، که میتواند منجر به مشکلاتی در روابط و ناتوانی در انجام امور مربوط به شغل شود. آنها همچنین در معرض افزایش خطر سوء استفاده از مواد و مشکلات اجرای قانون هستند.
حتی ممکن است کودک شما وقتی به بزرگسالی میرسد به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا شود. به همین دلیل است که تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است. هر چه کودک شما زودتر تحت درمان قرار گیرد، آینده بهتری در انتظارش است.
بسیاری از رفتارهای شخصیت ضد اجتماعی در کودکان خردسال دیده میشود. کودکان مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی تشخیص داده نمیشوند. در عوض متخصصان از اصطلاح اختلال سلوک برای اشاره به کودکانی استفاده میکنند که به طور منظم رفتار ضد اجتماعی از خود نشان میدهند.
طبیعی است که کودکان قبل از درک عواقب آن، مرزها را آزمایش کنند. آنها ممکن است این کار را با این روشها انجام دهند:
کودکان زمانی که متوجه میشوند این کار برایشان دردسر ایجاد میکند، آن را متوقف میکنند. کودکان مبتلا به اختلال سلوک با وجود درک عواقب، به نقض قوانین ادامه میدهند.
کودکان مبتلا به اختلال سلوک اغلب رفتارهای مخربی را نشان میدهند که میتواند افراطی باشد. این شامل:
باز هم برخی از این رفتارها، مانند بازی با کبریت، عموماً در کودکان رایج است. با این حال، کودکان مبتلا به اختلال سلوک حتی پس از اطلاع از خطراتی که رفتارشان برای خود و دیگران ایجاد میکند، به انجام آنها ادامه میدهند.
اختلال سلوک اغلب شامل اعمال پرخاشگری کلامی یا فیزیکی است که میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این اعمال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
این جنبه از اختلال سلوک به ویژه برای کودکان خطرناک است زیرا میتواند منجر به مشکلات قانونی اولیه شود و اثرات مخرب آن تا بزرگسالی ادامه یابد.
کودکان به دنبال یافتن راههای مختلف برای به دست آوردن چیزهایی هستند که میخواهند. کودکان مبتلا به اختلال سلوک به طور مداوم به دیگران دروغ میگویند.
داشتن فرزندی با اختلال سلوک اغلب والدین را مستأصل میکند اما باید تشخیص درست گذاشته شود. به طور مثال اختلال لجبازي نافرمانی شباهتهای زیادی با اختلال سلوک دارد با این تفاوت که شدت کمتری دارد و پرخاشگری به افراد یا حیوانات را شامل نمیشود، یا در کودکان بیش فعال نقض حقوق دیگران دیده نمیشود، یا در اختلال انفجاري متناوب پرخاشگري به پرخاشگري تکانشی محدود میشود و از پیش برنامهریزي شده نیست و به منظور دستیابی به هدفی ملموس صورت نمیگیرد.
بنابراین تجربه و دانش متخصص در تشخیص درست بسیار اهمیت دارد. در نهایت با تشخیص درست و اقدام به موقع میتوان جلوی پیشرفت بیشتر بیماری و تبدیل شدن به اختلال شخصیت ضد اجتماعی را گرفت. در مواجهه با این کودکان و نوجوانان پدر و مادر حتما نیاز به گروه حمایتی دارند که میتواند شامل روانشناس، والدین دیگری که مشکلی مشابه دارند و یا حتی گروه حمایتی دوستان شود.
فشار روی این گروه از والدین بسیار بالاست و حمایت تا حدی تابآوری آنها را بیشتر میکند. با توجه به طولانی بودن دورهی درمان اختلال سلوک، پدر و مادر باید به لحاظ روانی آمادگی کافی داشته باشند.
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینههای درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.