اختلال وسواس فکری-عملي (OCD) نوجوانان یکی از اختلالات روانپزشکی شایع است که با افکار ناراحتکننده دائمی طولانیمدت یا وسواسهایی که منجر به رفتارهای تکراری یا اجباری شده، مشخص میشود. این اختلال اغلب به عنوان توجه بیش از حد به جزئیات اشتباه شناخته میشود، اما معمولاً یک اختلال پیچیدهتر است. در صورتي تشخيص OCD گذاشته ميشود كه فرد هم به جهت فكري، و هم از لحاظ عملي داراي وسواس باشد. در اينجا بحث صرفا در مورد وسواس فكری در نوجوانان است و هدفمان اختلال وسواس فكري-عملي نيست.
فهرست مطالب
وسواس فکری در نوجوانان به چه معناست؟
افکار وسواسی، آزاردهنده، ناراحتکننده، ناخواسته و غيرقابلكنترل هستند، حداقل قبل از اینکه فرد تحت درمان قرار گیرد. انواع وسواس فکری در نوجوانان وجود دارد که به شرح زیر است:
- سلامتی: نوجوان شما ممکن است به شدت نگران بیمار شدن، ابتلا به یک بیماری نادر تشخیص داده نشده، یا در مورد احتمال عوارض شدید یا کشنده در هنگام ابتلا به یک بیماری خفیف (مانند عفونت گوش، سرماخوردگی یا ویروس معده) باشد.
- کثیفی یا آلودگی: کثیفی، میکروبها یا انواع دیگر آلودگیها ممکن است دلیل افکار مزاحم نوجوان شما باشد.
- تقارن یا نظم: نوجوان شما ممکن است افکاری داشته باشد که حول نیاز به نظم دادن به چیزها، شمارش اقلام، یا متقارن بودن طرح یا سطح (مانند چیدمان میز یا وسایل روی میز او) باشد.
- دین: نوجوان شما ممکن است به شدت از خدا بترسد یا ممکن است افکار مزاحم در مورد کلیسا یا محل عبادت خود داشته باشد (یا فکر میکند باید در آن شرکت کند).
- کلمات یا عبارات: گاهی اوقات، افکار ممکن است یک کلمه یا عبارت خاص باشد که مدام در ذهن تکرار میشود.
- افکار پرخاشگرانه یا جنسی: گاهی اوقات میتواند به صورت افکار تهاجمی یا جنسی ظاهر شود که از بین نمیروند.
علت وسواس فکری در نوجوانان
دلایل زیادی برای افكار وسواسي در نوجوانان وجود دارد، اما علت دقیق آن ناشناخته است. برخی از علل احتمالی عبارتند از:
- ژنتیک: ژنتیک یکی از علل احتمالی وسواس فكري در نوجوانان است. اگر فردی در خانواده شما مبتلا به OCD باشد، ممکن است احتمال ابتلای شما به این اختلال و يا داشتن افكار وسواسي بیشتر باشد. بسیاری از افراد پس از یک رویداد استرسزا در زندگی، مانند مرگ یکی از عزیزان، دچار اين افكار میشوند.
- محیط: محیط همچنین ممکن است در ایجاد افکار وسواسی در نوجوانان نقش داشته باشد. به عنوان مثال، اگر در یک محیط پر هرج و مرج یا غیرقابل پیشبینی زندگی میکنید، ممکن است بیشتر این افکار در شما به وجود بیاید؛ و آن به این دلیل است که در احاطه این مدل افکار اغلب به دنبال ساختار و قابلیت پیش بینی برای کمک به کاهش اضطراب خود هستند. گاهی اوقات ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی وجود داشته باشد که در ایجاد وسواس فکری در نوجوانان نقش دارد.
- ساختار و عملکرد مغز: ساختار و عملکرد مغز نیز ممکن است عاملی در ایجاد این افکار در نوجوانان باشد. برخی تحقیقات نشان میدهند که افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است در نحوه پردازش اطلاعات مغزشان تفاوتهایی داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از مطالعات نشان دادهاند که افراد مبتلا به OCD سطح فعالیت بالاتری در مناطق خاصی از مغز دارند. این افزایش فعالیت ممکن است نادیده گرفتن یا سرکوب افکار مزاحم را برای افراد مبتلا به OCD دشوار کند. این نتایج برای وسواس فکری نیز قابل بیان است.
- تروما: تروما یا ضربه روانی یکی از علل متعدد وسواس فکری در نوجوانان است. بسیاری از افرادی که افکارشان وسواسی میشود، نوعی از آسیب، مانند سوء استفاده، غفلت، یا یک رویداد مهم زندگی را تجربه کردهاند. این ضربه ممکن است علائم OCD را هم ایجاد کند. همچنین، افرادی که OCD دارند ممکن است بیشتر در معرض PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) باشند.
- قلدری: گاهی اوقات زمانی که فردی از افکار وسواسی رنج میبرد، ممکن است به دلیل علائم خود مورد آزار و اذیت قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر فرد از میکروبها میترسد، ممکن است به دلیل داشتن این افکار، مورد تمسخر قرار گیرد. این میتواند منجر به کنارهگیری فرد و اجتناب از موقعیتهای اجتماعی شود. اگر فکر میکنید نوجوان شما مورد آزار و اذیت قرار میگیرد، مهم است که با یک مشاور مدرسه یا متخصص بهداشت روان صحبت کنید. همچنین میتواند بسیاری از علل دیگر افکار وسواسی در نوجوانان وجود داشته باشد، اما اینها برخی از شایع ترین دلایل هستند.
- سو استفاده: سو استفاده یکی از علل اصلی وسواس فکری در نوجوانان است. بسیاری از افرادی که از OCD رنج میبرند، نوعی از سو استفاده را تجربه کردهاند، مانند سو استفاده فیزیکی، عاطفی یا جنسی. این سو استفاده ممکن است باعث علائم OCD یا صرفا افکار وسواسی شود.
- بارداری نوجوان: بارداری یکی دیگر از علل احتمالی این افکار در نوجوانان است. برخی از تحقیقات نشان میدهد که زنان بارداری که سطوح بالایی از استرس را تجربه میکنند، بیشتر احتمال دارد که فرزند مبتلا به وسواس فکری داشته باشند.
علائم وسواس فکری در نوجوانان
از نشانههای وسواس فکری در نوجوانان جهت تشخیص میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناتوانی در کنترل افکار یا رفتارهای خود، حتی زمانی که تشخیص دهند بیش از حد غیرمنطقی هستند،
- یک ساعت یا بیشتر در روز را صرف این وسواسها میکنند،
- به دلیل وجود این افکار، مشکلات و اختلالات قابلتوجهی را در زندگی روزمره تجربه میکنند،
- عدم کسب لذت از افکارشان؛ اما درگیر شدن در رفتارهای اجباری ممکن است به طور مختصر از اضطراب ناشی از افکار تسکین یابد که در اختلال OCD مشاهده میشود.
درمان وسواس فکری در نوجوانان
درمانهای وسواس فکری ممکن است شامل داروها، رواندرمانی یا ترکیبی از این دو باشد.
- داروها: داروهای مختلفی وجود دارند که در کاهش فراوانی و شدت علائم موثر هستند. بسیاری از داروهایی که در درمان OCD موثر هستند، مانند پروزاک (فلوکستین)، پاکسیل (پاروکستین)، زولافت (سرترالین)، آنافرانیل (کلومیپرامین) و لووکس (فلووکسامین) بر سطح سروتونین تأثیر میگذارند. در نظر بگیرید که دارو را فقط زیر نظر روانپزشک باید مصرف نمایید.
- رواندرمانی: درمانهای روانشناختی نیز درمانهای بسیار مؤثری برای کاهش فراوانی و شدت علائم هستند. درمانهای روانشناختی مؤثر برای وسواس فکری بر تغییر و اصلاح افکار تمرکز دارند. در صورت لزوم، رواندرمانی میتواند به تنهایی یا همراه با دارو انجام شود. دو نوع اصلی درمان روانشناختی برای OCD عبارتند از درمان شناختی رفتاری (CBT) و درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP).
راهبردهای مقابلهای مرتبط با افکار وسواسی در نوجوانان
وسواس فکری میتواند یک اختلال مزمن و طولانیمدت باشد که ممکن است با گذشت زمان بدتر شود، بنابراین مهم است که درمان حرفهای داشته باشید. علاوه بر صحبت با پزشک یا متخصص سلامت روان، تعدادی از راهبردهای خودیاری نیز وجود دارد که میتوانید برای مدیریت علائم خود از آنها استفاده کنید:
- راهبردهای مراقبت از خود را تمرین کنید که به شما کمک میکند با استرس کنار بیایید. استرس اغلب میتواند باعث علائم وسواس شود؛ بنابراین مهم است که بر روشهای مقابلهای موثر و سالم تکیه کنید. تحقیقات نشان داده است که اختلالات خواب با علائم شدیدتر وسواس مرتبط است. علاوه بر خواب، ورزش بدنی منظم و رژیم غذایی سالم گزینههای سبک زندگی هستند که با انجام آن مدیریت استرس و نگرانیهایی را که زندگی به شما وارد میکند آسانتر میکند.
- تکنیکهای آرامسازی را امتحان کنید. برخی از ابزارهای موثر مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، تجسم و آرامسازی پیشرونده عضلانی را به برنامه خود اضافه کنید.
- برای خود پشتیبان و حامی پیدا کنید. پیوستن به یک گروه پشتیبانی مانند انجمنها و نهادهای مردمنهاد میتواند به شما کمک کند. چنین گروههایی میتوانند برای صحبت با افرادی که تجربیات مشابه شما را داشتهاند مفید باشند. حمایت اجتماعی برای رفاه روانی مهم است و گروههای حمایتی میتوانند منبع مفیدی باشند.
سخن آخر
در اختلالهای روانپزشکی کودک و نوجوان، رفتار والدین و میزان همکاری آنها با درمانگر نقش بهسزایی در طول درمان دارد. همانطور که خانواده در ایجاد اختلال میتوانند نقش داشته باشند، در فرآیند حل این مشکل نیز موثر هستند؛ بنابراین لازم است والدین در کلاسهای فرزندپروری و آموزش روانی جهت برخورد با نوجوان دارای وسواس فکری شرکت کنند.
معرفی نویسنده: مبینا مقدم
کارشناسی روانشناسی رو از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی گرفتم. در حال حاضر در مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی سلامت از دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه ایران مشغول به تحصیلم.
تولید محتوای علمی روانشناسی همیشه بخش جدانشدنی و مورد علاقه من بوده که این روزها برای تحقق بخشیدن بهش، قلم میزنم و می نویسم.
No comment