شکاک بودن در زندگی زناشویی از زوایای مختلفی قابل بررسی است و از همه زوایا نابود کننده زندگی زناشویی موفق است. گاهی این شکاک بودن همان بدبینی یا بددلی یکی از طرفین رابطه نسبت به دیگری است. زمانی که بدبینی و شک با معیارهای اختلال شخصیت پارانویید هم خوانی کند تشخیص اختلال برای زن یا مرد گذاشته می‌شود و نیاز به درمان، قطعی است. آمار نشان می‌دهد که این اختلال در مردان بیشتر دیده می‌شود. گاهی نیز این شکاک بودن در مورد کل رابطه است که آیا به طور کلی انتخاب درستی است یا خیر. در ادامه همراه ماروم باشید تا به بررسی هر یک از این موارد بپردازیم.
فهرست مطالب
شکاک بودن یعنی چه؟
تعریف شکاک بودن در روانشناسی طبق تعریفی که انجمن روانشناسی امریکا ارائه می‌دهد، به این معنی است که فرد نگرش پرسشگر، ناباوری یا شک دارد. در فلسفه، منظور از شکاک بودن این مقام است که هرگز نمی‌توان به یقین در معرفت دست یافت. دیوید هیوم شک و تردید را سنگ بنای سیستم خود قرار داد و بحث‌های بسیاری را برانگیخت، زمانی که آموخت که تجربه حسی هیچ مبنای مطمئنی برای شناخت جهان خارج فراهم نمی‌کند و هیچ چیز را نمی‌توان با مشاهده اثبات کرد. اما در روانشناسی اغلب زمانی که شکاک بودن مطرح می‌شود توجه به سمت اختلال پارانویید و بدبینی و هذیان‌های پارانویید معطوف می‌شود. فردی که دارای افکار بدبینانه است و به همه سوظن دارد و به همه بی اعتماد است.
دلایل شکاک بودن چیست؟
دلایل متعددی می‌تواند زمینه‌ساز شکاک بودن شود در مواردی که این بدبینی و شک بیمارگون است، عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی مانند ترومای دوران کودکی، روابط ضعیف در دوران نوجوانی، پیشرفت تحصیلی ضعیف، حساسیت مفرط و … مواردی است که می‌تواند در ایجاد بدبینی شدید و اختلال شخصیت پارانویید نقش داشته باشد. در عین حال گاهی شکاک بودن بر اساس روابط، شواهد و عدم ارتباط نزدیک زن و شوهر برای طرفین ایجاد می‌شود. دلایل شکاک بودن مرد و دلایل شکاک بودن زن مسأله ای نیست که بتوان به صورت قطعی لیستی برای آن تهیه کرد. اما در مواردی غیر از اختلال برخی عوامل تأثیرگذار است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
- عدم مشخص شدن خط قرمزها و ناهماهنگی در آنچه برای طرفین خط قرمز است.
- عدم صحبت صمیمانه و صادقانه از ابتدای شکل‌گیری رابطه
- دیدن دروغ از طرف مقابل در رابطه با دیگران و حتی در رابطه با خود فرد
- احساس خود کم بینی در مقابل شریک زندگی و عزت نفس پایین فرد
- حسادت و تمایل شدید به داشتن مالکیت طرف مقابل
- تجربه‌های قبلی منفی و شکل‌گیری ذهنیت منفی نسبت به جنس مخالف
شکاک بودن به کل رابطه و اینکه اساساً درست است یا غلط می‌تواند تحت تأثیر عوامل دیگری باشد که در بخشی مجزا در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
چگونه شکاک بودن را درمان کنیم؟
ابتدا باید به این پرسش پاسخ داد که آیا شکاک بودن بیماری است ؟ وقتی برای یکی از دو طرف رابطه عاطفی تشخیص اختلال شخصیت پارانویید توسط متخصص داده می‌شود، بیماری است و نیاز به درمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در درمان شکاک بودن کمتر از دارو استفاده می‌شود و بیشتر روان درمانی اثر مثبت دارد. شکاک بودن در رابطه عاطفی رابطه را به شدت سرد می‌کند.
شکاک بودن نسبت به همسر می‌تواند زمینه ساز اختلافات زناشویی بسیار جدی و حتی طلاق شود. در مواردی که اختلالی تشخیص داده نمی‌شود و صرفاً بدبینی یکی از طرفین به دیگری مشکل‌ساز شده است نیاز به بررسی عوامل زمینه‌ای به طور مثال رفتار طرف مقابل و میزان صداقت در رابطه است. در این موارد درمان شکاک بودن با خانواده درمانی و آموزش مهارت‌های لازم برای بهبود روابط مانند چگونگی برقراری ارتباط مؤثر، صحبت کردن بدون تحقیر و دوستانه، گوش دادن همراه با همدلی، صداقت و حل مسأله بسیار اثربخش است.
علائم شکاک بودن چیست؟
علائم شکاک بودن مرد ممکن است با غیرت و علائم شکاک بودن زن با حسادت اشتباه گرفته شود. این در حالی است که شکاک بودن برای دو طرف احساس ناامنی و عدم رضایت از حضور در رابطه را به همراه دارد. فردی که شکاک است دائم به دنبال تجسس در امور طرف مقابل است و این کار در درجه اول اضطراب، نگرانی و پریشانی برای خودش را به همراه دارد. افراد بدبین و شکاک حتی در مواردی که در حد یک اختلال درگیر آن نباشند اغلب به همه بدبین هستند، به دنبال جنگ و دعوا هستند و به طور کلی نیمه خالی لیوان را می‌بینند و در مورد شریک زندگی خود دائم نگران خیانت و دروغگویی وی هستند و او را متهم به این موارد می‌کنند بی‌آنکه شواهد کافی برای این مسأله داشته باشند.
اجازه ندهید شک و تردید رابطه شما را نابود کند
نمی‌توانید دائم از خود بپرسید که آیا رابطه من باید بهتر باشد؟آیا باید شریک زندگی من کامل‌تر باشد؟ آیا واقعاً این همان کسی است که همیشه می‌خواستم؟ هر سوال اعتماد شما را بیشتر از بین می‌برد. با خودتان صادق باشید آیا عاقلانه بدبین هستید یا کاملاً پارانوئید؟ حتی در لحظاتی که فکر می‌کنید همه چیز عالی است و زوج کاملی هستید، احساس می‌کنید که سراب است، یا به نوعی خودتان را فریب می‌دهید.
شاید نام سندروم ایمپاستر (خودویرانگری) imposter syndrome را شنیده باشید، در این سندروم افراد موفق با این احساس مبارزه می‌کنند که دستاوردهایشان واقعی یا معتبر نیستند و روزی ناتوانایی‌هایشان آشکار خواهد شد. دائم از خود می‌پرسید که آیا واقعاً لایق آن افزایش حقوق، تمجید یا آن ترفیع بوده‌اید؟ این نوع از شک‌های آزاردهنده 7 نفر از هر 10 نفر را در طول زندگی خود تحت تاثیر قرار می‌دهد. گاهی همین سندروم در رابطه نمایان می‌شود.
پدیده ایمپاستر در رابطه
اگرچه سندروم ایمپاستر معمولاً به عنوان یک مشکل فردی به تصویر کشیده شده است، احساسات مشابهی می‌تواند در زمینه روابط عاشقانه ایجاد شود. زمانی که شایستگی شما از اعتماد به نفس شما فراتر می‌رود، تسلیم پدیده ایمپاستر در رابطه می‌شوید. این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که علیرغم نشانه‌هایی که نشان می‌دهد رابطه شما سالم است، می‌ترسید، شک دارید و اطمینان ندارید. شما تعجب می‌کنید که همه چیز خیلی خوب به نظر می‌رسد و از خود می‌پرسید آیا مشکلاتی وجود دارد که نمی‌بینید.
اظهارات افرادی که به رابطه عاطفی خود شک دارند؟
هیچ معیار رسمی برای پدیده ایمپاستر در رابطه وجود ندارد. با این حال، بر اساس ارزیابی احساسات فریبکارانه افراد، شخصی که این پدیده را تجربه می‌کند احتمالاً از وی این اظهارات را می‌شنوید:
- می‌ترسم رابطه ام در آینده موفقیت‌آمیز نباشد.
- وقتی دیگران به من می‌گویند رابطه من چقدر عالی است، ناراحت می‌شوم.
- گاهی اوقات می‌ترسم دیگران متوجه شوند که رابطه من واقعاً چقدر کمبود دارد.
- می‌ترسم رابطه ام از هم بپاشد.
- من نگران هستم که افرادی که به آنها اهمیت می‌دهم متوجه شوند که رابطه من آنقدرها که فکر می‌کنند خوب نیست.
- نمی‌توانم فکر نکنم که رابطه من باید بهتر از آنچه هست باشد.
- حتی زمانی که همه چیز در رابطه من خوب پیش می‌رود، برایم سخت است که باور کنم این رابطه دوام داشته باشد.
احساسات فریبکارانه اغلب اغراق‌آمیز هستند. احتمالاً نگران مشکلاتی هستید که ندارید، شک و تردیدهای بی‌اساس را در خود می‌بینید و حتی خودتان را به سمت تصمیم‌هایی سوق می‌دهید (مثلاً آیا باید از هم جدا شویم؟) که نیازی به گرفتن آن ندارید.
چطور از شک برای ماندن در رابطه رها شوم؟
موارد را در چشم انداز قرار دهید. عقب نشینی کنید، دوباره ارزیابی کنید و از این چهار کلید برای غلبه بر شک استفاده کنید.
- همه ما سؤالاتی داریم.
شما در زیر سوال بردن جنبه‌های رابطه خود تنها نیستید. رابطه شما مهم است، بنابراین عجیب‌تر خواهد بود اگر چیزی در مورد آن سوال نکنید. مردم اغلب برای پاسخ به سوالات خود در رابطه، به گوگل مراجعه می‌کنند. شگفت‌انگیزترین پرسش‌های جستجوگران به موضوعاتی مانند روابط پایدار، زنده ماندن، سالم بودن، سمی بودن، پایان یافتن، مرده بودن، نیاز به استراحت و داشتن آینده مربوط می‌شود. این بدان معنی است که سؤال کردن رایج است، گاهی طبیعی است و فرصتی برای تقویت رابطه شما.
- هر چه بیشتر بدانید…
رابطه شما احتمالاً به این شکل شروع نشده است یعنی با شک و تردید. با این وجود در اوایل رابطه احتمال شکاک بودن زیاد است. اما نکته خنده‌دار در مورد اعتماد این است که وقتی حقایق کمتری داشته باشیم، بسیار آسان‌تر اعتماد می‌کنیم. محققان به این اثر دانینگ-کروگر (Dunning-Kruger) می‌گویند.
زمانی که تمام اطلاعات را در مورد شخصی که دوستش دارید ندارید، عاشق شدن آسان‌تر است. برداشت‌های اولیه ناقص است به مرور شما جاهای خالی را پر کرده‌اید و شریک زندگی خود را با ایرادهایش واضح‌تر می‌بینید. هر قطعه از اطلاعات جدید، تصویر کامل‌تر و واقع بینانه‌تری ارائه می‌دهد. اما ممکن است شما را متعجب کند که آیا این همان رابطه‌ای است که چند وقت پیش آغازش کردید؟ آگاه بودن بیشتر چیز خوبی است زیرا با شریک واقعی خود آشنا می‌شوید.
- فراتر فکر کنید و حرکت کنید.
روابط پیچیده است. خلق و خو، افکار و انگیزه‌های شریک زندگی شما ممکن است مبهم باشد، همچنین احساسات خود شما نیز گاهی در نوسان است. وقتی بیش از حد به این موارد بپردازید، مغزتان در مواجهه با این ابهام و عدم قطعیت ساده‌ترین راه را انتخاب می‌کند و شما اصل رابطه را زیر سؤال می‌برید و از خود می‌پرسید: “آیا من در یک رابطه خوب هستم یا بد؟”
اگر همه چیز به طور منظم در این دسته بندی‌های دو بخشی ساده مانند خوب یا بد قرار گیرد، زندگی بسیار آسان‌تر خواهد بود. به این ترتیب، به محض اینکه رابطه شما متزلزل شد، متوجه خواهید شد که “بد” بوده است. وقتی همه چیز خوب پیش می‌رفت، می‌توانید مطمئن باشید که رابطه “خوبی” دارید. اما در این رویکرد “همه یا هیچ” واقعیت را نادیده می‌گیرد. شخصی که دوستش دارید ممکن است زمانی که از سر کار به خانه برمی‌گردد بدخلق باشد یا صبح غلات خود را با صدای بلند میل کند. به طور مشابه، حتی بدترین شریک جهان نیز برخی از ویژگی‌های خوب را خواهد داشت. هیچ کس کاملاً وحشتناک یا همیشه شگفت انگیز نیست.
- مقایسه‌ها قاتل هستند.
هنگامی که شک و تردید ایجاد می‌شود، طبیعی است که رابطه خود را با اطرافیان خود مقایسه کنید. زوج‌های دیگر چقدر خوشحال هستند؟ چقدر دعوا می‌کنند؟ آنچه می‌یابید می‌تواند ناراحت کننده باشد زیرا زوج‌های دیگر اغلب از بیرون بی‌عیب به نظر می‌رسند. اما کمال ظاهری آنها یک توهم است. چیزی که از دور کامل به نظر می‌رسد اغلب از نزدیک کامل نیست. زمانی که رابطه خود را بر اساس استانداردهای غیرواقعی محک می‌زنید، دور از ذهن نیست که احساس کنید یک فریب خورده هستید.
کلام آخر
در نهایت شکاک بودن در درجه اول به خود فرد شکاک لطمه می‌زند و پایه‌های زندگی و رابطه را سست می‌کند چه این مسأله در حد اختلال باشد چه نباشد نیاز به رفع شدن دارد تا سردی حاصل از آن کل رابطه را از بین نبرد.
شکاک بودن اغلب چیزی است که وقتی یکی از طرفین از نظر عاطفی برای دیگری در دسترس نیست، مطرح می‌شود و هشداری برای تغییر روند رابطه است. هر یک از آن افکار بدبینانه و منفی در مورد شریک زندگی خود مانند آجری است که دیواری را تشکیل می‌دهد و زوج را از نظر عاطفی دور نگه می‌دارد. بنابراین اگر شما فردی هستید که تمایل دارد در روابط بیش از حد انتقادی و بیش از حد شکاک باشد، باید بدانید که آن طرف دیوار آجری کسی است که هر روز نسبت به شما سردتر می‌شود. آیا حاضرید آن دیوار آجری را برای حفظ یک رابطه نزدیک‌تر و هماهنگ‌تر، از بین ببرید یا خیر.
ضمن اینکه در بسیاری موارد شک حاصل از شکاک بودن تحریف شده و کاملاً نادرست است. سعی کنید اجازه ندهید شکاک بودن شما قدرت زیادی در روابط شما داشته باشد. همه سزاوار یک رابطه عالی هستند، اما شکاک بودن در رابطه و سخت‌گیری بیش از حد در رابطه، رسیدن به رابطه موفق را ممکن نمی‌کند. درعوض، درک این نکته مهم است که همه روابط عالی نیاز به کار و صرف زمان دارند.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینه‌‌های درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
No comment