حالا می‌دونیم که اعتیاد به الکل و مواد وابسته به عوامل مختلفیه و جبری در کار نیست.

خیلی از سربازای آمریکایی تو ویتنام در دهه 1970 به هروئین وابستگی پیدا کردن و زمانی که در ویتنام بودن مرتباً ازش استفاده می‌کردن، اما بعد اینکه برگشتن به خونه دیگه مصرف نکردن؛ بنابراین نه تنها خود مواد یا کسی که داره ازش استفاده می‌کنه موثره؛ بلکه به محل مصرف هم خیلی برمی‌گرده.

بعضی از کارشناسای مواد مخدر این مدل رو ارائه دادن: «مواد، فرد و محیط»؛ یعنی کیفیت خود مواد، ویژگی‌های فردی و زمینه‌ای که مواد توش مصرف میشه.

اما چطوری این عوامل ترکیبی منجر به مصرف و وابستگی به مواد میشن؟

بعد از چندین دهه تحقیق و مطالعه، می‌دونیم که مغز شکل‌پذیره و منعطفه و به یادگیری و شکل دادن خودش با تجربه‌های جدید در طول زندگی ادامه میده. اینطوریه که هر زمان که ما کاری خوشایند انجام میدیم، مقداری دوپامین توی مغز ترشح میشه. دوپامین به ما احساس خوبی میده و به مغز میگه: «تو باید این کار رو دوباره امتحان کنی».

الکل و مواد هم باعث ترشح دوپامین زیادی میشن. مغز ما به سرعت نقاط بین عمل (مصرف مواد) و پاداش (احساس خوب) رو به هم متصل می‌کنه. این مسیر با هر بار استفاده از مواد تقویت میشه. اگر احساسات قوی مثل لذت شدید یا تسکین رو اضافه کنیم، ارتباط حتی قوی‌تر هم میشه. به این فرآیند شرطی شدن عامل میگن. هر چی مصرف بیشتر بشه این ارتباط هم قوی‌تر میشه. مغز برخی افراد به طور طبیعی دوپامین بیشتری نسبت به بقیه آزاد می‌کنه؛ بنابراین مسیرهای پاداششون سریع‌تر و قوی‌تر شکل می‌گیره.

مغز ما همچنین متوجه نشونه‌هایی تو محیط میشه که به سیگنال‌هایی برای استفاده از مواد مخدر تبدیل میشن و می‌تونن میل یا ولع مصرف رو تحریک کنن. اگر هر بار که مشروب می‌خورین از یه لیوان مخصوص استفاده می‌کنین یا هر بار که سیگار می‌کشین با افراد خاصی هستین، مغز متوجه این ارتباط میشه. بنابراین وقتی اون لیوان را می‌بینین یا با اون افراد دیدار دارین، ممکنه حتی هیچ مواد، الکل یا سیگاری وجود نداشته باشه، دلتون بخواد که تهیه کنین و به اصطلاح ولع دارین. به این شرطی شدن کلاسیک میگن.

بنابراین به جای یه ویژگی شخصیتی ثابت، انگیزه استفاده از الکل یا سایر مواد مخدر عمدتاً توسط ارتباط یادگیری مغز ما بین اثرات یه ماده یا الکل (مواد)، پاسخ فردی ما به مواد (فرد) و محیطی که مواد توی اون مصرف و استفاده شده (محیط) ایجاد میشه.

بنابراین خبر خوب اینه که مصرف الکل و سایر مواد مخدر و اجتناب‌ناپذیر نیست، حتی اگه استعداد ژنتیکی یا شخصیتی وجود داشته باشه.