تا به حال در مورد افرادی که تنها با وجود شیء خاص یا تمرکز بر یک عضو غیر تناسلی تحریک جنسی می‌شوند، شنیده‌اید؟ در واقع یک کشش جنسی شدید به اجسام بی‌جان یا به اعضای بدن است که به طور سنتی به عنوان جنسی تلقی نمی‌شود، همراه با پریشانی یا اختلال قابل توجه بالینی. طبق راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی DSM-5، اختلال فتیشیسم وضعیتی است که در آن استفاده یا وابستگی مداوم و مکرر از اشیاء غیر زنده (مانند لباس زیر یا کفش‌های پاشنه بلند) یا تمرکز بسیار خاص بر روی یک قسمت بدن (اغلب غیرتناسلی مانند پاها) برای رسیدن به برانگیختگی جنسی وجود دارد.
از آنجایی که فتیش در بسیاری از افراد در حال رشد طبیعی رخ می‌دهد، تشخیص اختلال فتیشیسم تنها در صورتی داده می‌شود که همراه با ناراحتی شخصی یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینههای مهم زندگی باشد و مهم‌تر از همه زمانی که برانگیختگی جنسی بدون آن غیرممکن باشد. بیشتر افراد ویژگی‌های بدنی غیرتناسلی خاص را جذاب می‌دانند، که نشان می‌دهد سطحی از فتیشیسم یک ویژگی طبیعی تمایلات جنسی انسان است.
فهرست مطالب
فتیشیسم چیست؟
پیش از اینکه بدانید اختلال فتیشیسم چیست باید درباره ریشه کلمه آن بدانید. اصطلاح “فتیشیسم” از کلمه پرتغالی feitico به معنای “شیفتگی وسواسی” گرفته شده است. تنها از طریق استفاده از یک شی یا تمرکز بر روی یک قسمت از بدن، فرد می‌تواند به ارضای جنسی دست یابد.
برای برخی، صرفاً تصویری از شیء فتیش ممکن است باعث برانگیختگی شود، اگرچه بسیاری از افراد دارای فتیش جنسی، شیء واقعی را ترجیح می‌دهند یا به آن نیاز دارند تا به برانگیختگی دست یابند. فتیشیست معمولاً شیء فتیش را برای ارضای جنسی نگه می‌دارد، می‌مالد، می‌چشد یا بو می‌کند یا از شریک زندگی خود می‌خواهد که آن شی را در طول برخوردهای جنسی بپوشد.
فتیش‌های بی‌جان را می‌توان به دو نوع فتیش فرم و فتیش رسانه‌ای یا واسطه‌ای دسته‌بندی کرد. در فرم فتیش، شکل جسم مهم است، مانند کفش‌های پاشنه بلند. در یک فتیش رسانه‌ای یا واسطه‌ای، جنس شیء، مانند ابریشم یا چرم، مهم است. فتیشیست‌های شیء بی‌جان اغلب شی مورد علاقه خود را جمع آوری می‌کنند.
اختلال فتیشیستی در مردان بسیار شایع‌تر از زنان است. در واقع، DSM-5 نشان می‌دهد که تقریباً منحصراً در مردان ظاهر می‌شود.
علائم فتیش جنسی
اعمال جنسی افراد مبتلا به اختلال فتیشیسم به طور مشخص تقریباً منحصراً بر روی جسم یا قسمتی از بدن متمرکز است. در بسیاری از موارد، فرد مبتلا به اختلال فتیشیسم تنها زمانی می‌تواند از نظر جنسی برانگیخته شود و به ارگاسم برسد که فتیش جنسی وی وجود داشته باشد و اغلب در مورد ناتوانی خود در برانگیختگی با استفاده از محرک‌های «معمولی» احساس شرم یا ناراحتی شدید می‌کند. در موارد دیگر، پاسخ جنسی ممکن است بدون فتیش رخ دهد، اما در سطحی کاهش یافته، که ممکن است باعث شرم یا تنش در رابطه شود.
بزرگسالان فعال جنسی بدون اختلال فتیشیسم یا بزرگسالانی با یک فتیش خاص که باعث ناراحتی آنها نمی‌شود، ممکن است در زمان‌های مختلف توسط یک عضو خاص بدن یا یک شی تحریک شوند و آن را به بخشی از تعامل جنسی خود با دیگری تبدیل کنند. در چنین شرایطی تشخیص اختلال فتیشیسم گذاشته نمی‌شود. در ادامه با معیارهای تشخیصی این اختلال آشنا می‌شوید.
علائم فتیشیسم طبق راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی DSM-5
- برای یک دوره حداقل شش ماهه، فرد دارای تخیلات، امیال، یا رفتارهای مکرر، شدید و تحریک‌کننده جنسی است که شامل اشیاء غیرزنده (مانند لباس‌های زیر زنانه و کفش‌ها) می‌شود یا تمرکز ویژه‌ای روی اعضای غیرتناسلی بدن دارد.
- تخیلات، تمایلات جنسی، یا رفتارها باعث ناراحتی قابل توجه یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا شخصی می‌شود.
- اشیاء فتیش، اجناس لباسی نیستند که در مبدل پوشی استفاده می‌شوند و یا برای تحریک لمسی دستگاه تناسلی، مانند ویبراتور، طراحی نشده‌اند.
- اختلال فتیشیسم می‌تواند در طول عمر از نظر شدت نوسان داشته باشد.
معرفی انواع فتیش جنسی
تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً هر چیزی می‌تواند به موضوع یک فتیش جنسی تبدیل شود. رایج‌ترین فتیش‌های بدن؛ پا (پودوفیلیا)، دست، مو، چاقی، خالکوبی و پیرسینگ یا سوراخ کردن است. رایج‌ترین اشیاء فتیش جنسی کفش، دستکش، دامن و لباس زیر (چرم، لاستیک، پوشک) است.
فتیش‌های دیگری که شاید کمی کمتر رایج باشند عبارتند از:
- اوکولوفیلیا یا فتیش چشم
- ماسکالاژنیا یا فتیش زیر بغل
- مازوفیلیا یا فتیش پستان
- پیگوفیلیا یا فتیش باسن
- نازوفیلیا یا فتیش بینی
- تریکوفیلیا یا فتیش مو
- آلوینوفیلیا یا فتیش ناف
- آلوینولاگنیا یا فتیش شکم
- چیروفیلیا یا فتیش دست
- کروروفیلیا یا فتیش ساق پا
انواع بسیار نادر دیگری نیز وجود دارند مانند:
- مرده خواهی یا نکروفیلیا
- مدفوع خواهی یا کوپروفیلیا
- لاکتوفیلیا تمایل به نوشیدن شیر از پستان زن
- علاقه جنسی به خون قاعدگی یا منوفیلیا
- ادرارخواهی یا یوروفیلیا
- علاقه جنسی به عطسه یا موکوفیلیا
چه زمانی یک فتیش جنسی ناسالم است؟
یک فتیش جنسی بنا به تعریف ناسالم نیست، اما اگر باعث ناراحتی طولانی مدت و شدید در فرد شود، ممکن است به عنوان یک اختلال فتیشیسم در نظر گرفته شود. یک اختلال فتیشیسم می‌تواند باعث شود فردی احساس کند که دیگر کنترلی بر زندگی خود ندارد. مردی که یک فتیش جنسی را در رابطه عاشقانه خود با شریکی که رضایت دارد، وارد می‌کند، لزوماً رفتار ناسالم نشان نمی‌دهد.
اما اگر فرد به قدری درگیر فتیش جنسی باشد که دیگر مجذوب شریک زندگی خود نمی‌شود و فقط می‌تواند با آیتم فتیش جنسی او تحریک شود، احتمالاً نشانه یک فتیش جنسی ناسالم است.
آیا افراد معمولاً فتیش‌های جنسی متعددی دارند؟
تحقیقات محدود نشان می‌دهد که افراد اغلب بیش از یک فتیش جنسی دارند. یک مطالعه کوچک نشان داد که از 48 فرد مبتلا به اختلال فتیشیسم، 17 نفر فقط یک فتیش، 9 نفر دارای دو فتیش، 12 نفر دارای سه فتیش، شش نفر دارای چهار فتیش و دیگران تا 9 فتیش داشتند. فتیش‌ها معمولاً در طول یا حتی قبل از بلوغ برای فرد آشکار می‌شوند. فتیش‌های جنسی تقریباً منحصراً در مردان ایجاد می‌شوند.
شیوع اختلال فتیشیسم چقدر است؟
در حالی که تخمین‌ها حاکی از آن است که 10 درصد از جمعیت ممکن است نوعی فتیش داشته باشند، به نظر می‌رسد که اختلال فتیشیسم نادر است و کمتر از 1 درصد از جمعیت تحت مراقبت‌های روانپزشکی برای این بیماری هستند.
علت فتیشیسم چیست؟
انحرافات جنسی مانند اختلال فتیشیسم معمولاً در دوران بلوغ شروع می‌شوند، اما فتیش‌ها می‌توانند قبل از نوجوانی ایجاد شوند. هیچ دلیلی برای اختلال فتیشیستی به طور قطعی ثابت نشده است.
برخی از نظریه‌ها شامل تجربیات دوران کودکی هستند. عوامل بیولوژیکی، مانند رشد غیر طبیعی مغز؛ و عوامل فرهنگی، همانطور که مطالعات نرخ‌های متفاوتی از فتیشیسم را در فرهنگ‌های مختلف نشان داده است.
یک ایده عصبی در مورد علت فتیش پا از این واقعیت ناشی می‌شود که ناحیه‌ای در مغز که اطلاعات حسی پاها را پردازش می‌کند در مجاورت ناحیه‌ای است که اطلاعات حسی از دستگاه تناسلی را پردازش می‌کند. این ایده که توسط متخصص مغز و اعصاب ویلایاناور راماچاندران ارائه شده است، فرض می‌کند که ممکن است “تقاطع عصبی” بین دو ناحیه مغز وجود داشته باشد. قسمت‌هایی از بدن که نمای قشر آن دورتر از اندام تناسلی است، کمتر احتمال دارد که فتیش شوند، به همین پاها رایج‌ترین فتیش جنسی هستند.
آیا فتیشیسم می‌تواند نتیجه تجربیات دوران کودکی باشد؟
برخی از نظریه پردازان بر این باورند که فتیشیسم از تجربیات اولیه کودکی شکل می‌گیرد، که در آن یک شی با شکل خاصی از برانگیختگی یا ارضای جنسی مرتبط است. سایر نظریه پردازان یادگیری بر دوران کودکی و نوجوانی و شرطی سازی مرتبط با خودارضایی و بلوغ تمرکز می‌کنند. مدل‌های یادگیری رفتاری نشان می‌دهند، کودکی که قربانی یا ناظر رفتارهای جنسی نامناسب است، ممکن است تقلید را بیاموزد یا بعداً برای این رفتار تقویت شود.
درمان اختلال فتیشیسم
خیال پردازی‌های فتیشیسمی رایج و در بسیاری از موارد بی‌ضرر است. طبق تعریف DSM-5، آنها فقط زمانی باید به عنوان یک اختلال در نظر گرفته شوند که باعث ناراحتی یا اختلال در توانایی فرد برای عملکرد عادی در زندگی روزمره شوند.
تعدادی از درمان‌های مبتنی بر روان درمانی و مبتنی بر دارو می‌توانند به کنترل علائم اختلال فتیشیسم کمک کنند. این درمان‌ها معمولاً علائمی مانند اضطراب، شرم، مشکلات رابطه را درمان می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به فتیش ممکن است تمایل طولانی‌مدت به آیتم فتیش جنسی خود را حفظ کنند. اختلال فتیشیسم در طول زندگی فرد تمایل به نوسان در شدت و فراوانی تمایلات یا رفتار دارد. به طور فزاینده‌ای، شواهد نشان می‌دهد که ترکیب دارودرمانی با درمان شناختی رفتاری می‌تواند موثر باشد، اگرچه تحقیقات در مورد نتیجه این درمان‌ها بی‌نتیجه مانده است.
سطح میل جنسی به طور مداوم با رفتار افراد مبتلا به اختلال فتیشیسم مرتبط نیست و سطوح بالای تستوسترون، مرد را مستعد ابتلا به پارافیلیا یا انحرافات جنسی نمی‌کند.
یکی از راه های درمان فتیش جنسی مدل‌های شناختی-رفتاری است. این روش در درمان فتیشیسم موثر بوده است و شامل حساس‌سازی، شرطی‌سازی بد، و بازسازی می‌شود. حساسیت پنهان مستلزم آرام کردن بیمار و تجسم صحنه‌های رفتار انحرافی و به دنبال آن تجسم یک رویداد منفی است.
رویکرد دیگر، که به عنوان شرطی‌سازی کمکی بد شناخته می‌شود، مشابه حساس‌سازی پنهان است، اما از این جهت تقویت می‌شود که رویداد منفی واقعی می‌شود (به عنوان مثال، بوی بدی توسط درمانگر به هوا پمپ می‌شود). در هر دو درمان، هدف این است که بیمار رفتار انحرافی را با رویداد منفی (یا رویداد تجسم شده، یا ورودی جدید، به عنوان مثال، بو) مرتبط کند. تکنیکهای بازسازی بر بازخورد فوری داده شده به بیمار متمرکز می‌شوند تا رفتار بلافاصله تغییر کند.
آیا اختلال فتیشیسم با دارو قابل درمان است؟
دسته‌ای از داروها به نام آنتی آندروژن‌ها می‌توانند به طور موقت سطح تستوسترون را کاهش دهند و همراه با سایر اشکال درمان اختلال فتیشیسم استفاده می‌شوند. این دارو میل جنسی را در مردان کاهش می‌دهد و بنابراین می‌تواند فرکانس تصاویر ذهنی تحریک کننده جنسی را کاهش دهد. داروهای ضدافسردگی مانند فلوکستین (پروزاک) نیز ممکن است میل جنسی را کاهش دهند، اما نشان داده نشده است که به طور موثری تخیلات جنسی را هدف قرار دهند. هورمون‌ها معمولاً همراه با درمان‌های رفتاری و شناختی استفاده می‌شوند.
سخن پایانی
بسیاری افراد در روند برقراری رابطه جنسی ممکن است با دیدن اندام‌های غیر تناسلی مانند پا، باسن و … تحریک شوند و رابطه جنسی را برقرار کنند. این موارد اختلال فتیشیسم به حساب نمی‌آیند بلکه زمانی به عنوان یک اختلال تشخیص داده می‌شوند که عملکرد و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. به هر حال انواع درمان‌ها بخصوص ترکیب دارو و درمان شناختی رفتاری می‌تواند گزینه خوبی برای رهایی از این اختلال باشد.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینههای درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
No comment