والدین زیادی در طول سال و به‌خصوص در زمان‌های خاص نظیر نزدیک شدن به نوروز دچار کلنجار با فرزندان در خانه تکانی می‌شوند. اینکه چرا فرزند من همکاری نمی‌کند و اصلا متوجه اهمیت موضوع نیست! دغدغه‌ی بسیاری از والدین بخصوص مادران عزیز است. در این مقاله به دلایل بی‌نظمی کودکان و نوجوانان خواهیم پرداخت و راهکارهایی برای ایجاد انگیزه و همکاری بچه ها در خانه تکانی ارائه خواهیم داد. ماروم امیدوار است امسال کلنجار با فرزندان در خانه تکانی به حداقل ممکن برسد.
فهرست مطالب
4 حقیقت در مورد اینکه چرا بچه‌های شما نامنظم هستند
مشکلات با فرزندان در خانه تکانی به دلایل متعددی اتفاق می‌افتد که گاهی قبول این دلایل برای والدین ناخوشایند است.
به این مثال توجه کنید: هر بار که در خانه قدم می‌زنم، یک منظره ثابت را می‌بینم. کوهی از اسباب بازی! حیوانات پلاستیکی، لگو، قطعات پازل، عروسک، ماشین و … من از این وضعیت خسته شده‌ام.
ما چندین بار به اسباب‌بازی‌ها نظم دادیم اما به نظر می‌رسد که آنها پشت سرمان تکثیر می‌شوند. هیچ راهی وجود ندارد، درست است؟!
حقایقی تلخ در مورد اینکه چرا بچه‌های ما اینقدر نامرتب هستند و چرا دچار کلنجار با فرزندان در خانه تکانی می‌شویم، وجود دارد:
1) منظم نیستیم!
یکی از سخت‌ترین چیزهایی که می‌توان متوجه شد و اعتراف کرد که چرا بچه‌های ما اینقدر بی‌نظم هستند، این است که به سادگی از الگویی که برایشان وجود دارد، تقلید می‌کنند. اگر ببینند مادر بعد از استفاده از وسیله‌ای آن را سرجایش می‌گذارد، آنها هم همین کار را می‌کنند. به قول گاندی: «ما باید تغییری باشیم که میخواهیم در جهان ببینیم» و این در خانه‌های ما نیز صدق می‌کند. اگر میخواهیم بچههایمان بعد از استفاده وسایل را مرتب کنند، ابتدا باید الگوی آن رفتار باشیم.
2) فرزندانمان چیزهای زیادی دارند.
گاهی علیرغم اینکه قبلاً چندین بار اسباب بازی‌ها را مرتب کرده‌ایم، هنوز کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد. نمی‌دانیم چگونه مجموعه عظیمی از اسباب‌بازی‌ها را جمع‌آوری کرده‌ایم که قطعاً نمی‌توانیم همه آنها را به گردن مادربزرگ بیاندازیم! اما باید هر چه سریع‌تر این وضعیت را تحت کنترل درآوریم.
می‌دانیم که بچه‌های ما نمی‌توانند از همه چیزهایی که دارند لذت ببرند زیرا همه چیز در خانه پراکنده است. مجموعه‌ها و پازل‌های اسباب‌بازی ناقص هستند، که لذت بردن از آنها را سخت می‌کند و اسباب‌بازی‌های دیگر به دلیل اینکه روی زمین قرار می‌گیرند شکسته می‌شوند.
همچنین فکر می‌کنیم لذت بردن از چیزها سخت است، زیرا فرزندانمان چیزهای زیادی دارند! تقریباً احساس می‌کنیم که ناخواسته به آنها آموزش می‌دهیم که احساس نارضایتی کنند و این کار را با دادن گزینه‌های زیاد به آنها انجام می‌دهیم.
3) هیچ چیز جای مشخصی ندارد.
گاهی به اطراف خانه نگاه می‌کنیم و تعجب می‌کنیم که چطور اینقدر به هم ریخته است. چگونه این همه اسباب بازی به دست ما رسید و چرا آنها همیشه در تمام خانه هستند؟ در چنین شرایطی کلنجار با فرزندان در خانه تکانی هم افزایش می‌یابد.
ما اغلب به بچههایمان می‌گوییم که تمیز کنند، اما وقتی از ما می‌پرسند: «این کجا می‌رود؟» به ندرت جوابی می‌دهیم، زیرا چیزهای کمی در خانه ما واقعاً خانه دارند. ما سبدها، سطل‌ها و قفسه‌های کتاب خریده‌ایم به این امید که راه‌حل جادویی ذخیره‌سازی مورد نظر ما را ارائه دهند، اما اگر هیچ چیز جای مشخصی نداشته باشد، چگونه می‌توان از بچه‌ها انتظار داشت که به درستی وسایل را کنار بگذارند؟
4) فکر می‌کنیم آنها نیازی به سازماندهی ندارند.
یکی از اشتباهاتی که در خانه مرتکب می‌شویم این است که بچه‌ها را قبل از رفتن به رختخواب یا شرکت در یک فعالیت سرگرم‌کننده عادت نداده‌ایم تا همه وسایلشان را مرتب کنند. اغلب این ذهنیت را داریم که «بعداً انجام خواهیم داد» و بعداً زمانی که حجم بی نظمی به طور چشمگیری زیاد شد، خیلی دیر به نتیجه می‌رسیم.
2 گام موثر در جهت کاهش کلنجار با فرزندان در خانه تکانی
- گام اول: ما باید سازماندهی کنیم. ما باید رفتاری را که میخواهیم در فرزندانمان ببینیم الگوبرداری کنیم و شروع به ایجاد خانه‌ای کنیم که واقعاً میخواهیم، خانه‌ای که به جای هرج و مرج مملو از نظم و آرامش باشد.
- گام دوم: ما نیاز داریم که یکسری پاکسازی جدی انجام دهیم. ما باید تمام وسایلی که لازم نداریم را از بین ببریم. فقط نوشتنش هم ما را مضطرب می‌کند. هر چه چیزهای کمتری در اطراف داشته باشیم، کمتر مجبور به تمیز کردن، نگهداری، سازماندهی و نگرانی در مورد آنها خواهیم بود. البته که در مورد وسایل فرزندانمان حتماً با همکاری خودشان و در قالب بخشیدن این کار باید انجام شود. وقتی از شر چیزهای اضافی خلاص شدیم، باید مطمئن شویم که هر وسیله‌ای که نگه می‌داریم جای مشخصی دارد. اگر نتوانیم جای مناسبی برای قرار دادن چیزی پیدا کنیم یعنی باید حذف شود.
تمیزکردن بخشی از سبک زندگی
پس از دو گام مطرح شده در قسمت قبل، در پایان ما باید تمیز کردن را به یک بخش از سبک زندگی خود تبدیل کنیم. در این صورت کارها بسیار آسان‌تر خواهد شد. انجام یک خانه تکانی عظیم مشکلات با فرزندان در خانه تکانی را به همراه خواهد داشت، زیرا عادت به این کار ندارند.
حتی گاهی صحبت از خانه تکانی که می‌شود بلافاصله فرزندان می‌پرسند چه کسی برای کمک خواهد آمد؟ داشتن کمک بد نیست اما اینکه کلنجار با فرزندان در خانه تکانی وجود داشته باشد به معنای آن است که اصلاً وظیفه خود نمی‌دانند و تمیزکاری جزیی از زندگی روزمره آنها نیست. تمیز کردن فقط نباید هر چند وقت یکبار انجام شود. برای اینکه خانه‌مان در وضعیت خوبی باشد، انجام کارهای کوچک روزانه‌ی زیادی نیاز است.
چگونگی مشتاق کردن کودکان به خانه تکانی
بچه‌ها بنا به ماهیت خود، دوست ندارند بی‌حرکت بنشینند، تمرکز آنها روی کارهای مهم گاهی اوقات می‌تواند برایشان سخت باشد. بنابراین چگونه والدین می‌توانند فرزندان خود را تشویق و ترغیب به انجام خانه تکانی کنند؟ در ادامه برای کمک گرفتن از کودک در خانه تکانی و به طور کلی همکاری در نظافت خانه 8 راهکار ساده ارائه خواهد شد:
1) جوایز ساده
جایزه به عنوان یک ابزار انگیزشی سریع و آسان عمل می‌کند و بسیار مهم است که پس از انجام کار به کودک پاداش داده شود نه پیش از آن. با گذشت زمان متوجه می‌شود که نظافت مانعی بر سر راه چیزهای بهتر است. به ویژه برای کودکان کوچکتر مفید است و به آنها کمک می‌کند تا زمانی که نمی‌توانند مفاهیم بزرگتر را درک کنند، هدف داشته باشند.
2) دعوت کنید و تمجید کنید.
در حالی که پاداش در بیشتر مواقع کارساز است، دعوت از کودکان برای شرکت کردن اشکالی ندارد. به این ترتیب، تمیز کردن را می‌توان به عنوان یک فعالیت گروهی در نظر گرفت. به‌عنوان بخشی از این فرآیند، وقتی بچه‌های کوچک شرکت می‌کنند باید از آنها تشکر و قدردانی شود. این برای همه ما صادق است در هر سنی که باشیم وقتی برای انجام یک کار عالی شناخته می‌شویم، احساس بهتری داریم.
3) عواقب منفی را معرفی کنید.
برخی از والدین ممکن است با نتایج منفی یا تنبیه مخالف باشند، اما انجام این کار در تعادل با پاداش‌های مثبت به اجرای نتایج کمک می‌کند و می‌تواند کلنجار با فرزندان در خانه تکانی را کاهش دهد. فرض کنید از یک کودک خواسته می‌شود که اسباب بازی‌های خود را مرتب کند. اگر برای انجام این کار پاداشی وجود داشته باشد، کودک این را به عنوان گزینه‌ای می‌بیند که برایش باز است.
با این حال، اگر یک پیامد هم وجود داشته باشد برای مثال “اسباب بازی‌های خود را مرتب کن یا بعداً نمی‌توانی با آنها بازی کنی” با این روش انگیزه اضافی وجود دارد. البته توجه داشته باشید که همیشه تشویق و پاداش بر تنبیه ارجح است و بیان عواقب کار منفی به معنای اجرای تنبیه نیست.
4) ایجاد و حفظ روال
بخش بزرگی از تمیز کردن، انجام منظم آن است. راحت‌تر است که هر چند وقت یکبار خانه تکانی داشته باشید تا اینکه انقدر فواصل زیاد باشد که به دلیل عادت نداشتن بچه‌ها کلنجار با فرزندان در خانه تکانی به اوج خود برسد. نموداری از وظایف روتین نظافت تهیه کنید و پس از اتمام آنها را علامت بزنید. این نه تنها نشان می‌دهد که کودک چه مسئولیت‌هایی دارد، بلکه می‌تواند پیشرفت مداوم را ترسیم کند. حتی در همین نمودار می‌توان گزینه پاداش را برای فرزندان قرار داد.
5) چالش و الهام بخشی
بچه‌ها خیلی راحت می‌توانند خسته شوند، مخصوصاً با کارهای خانه! اگر والدین می‌خواهند به طور مداوم به فرزندان خود انگیزه بدهند، باید سعی کنند آنها را به چالش بکشند.
وقتی در کارهای ساده مهارت پیدا می‌کنند، کارهای پیچیده‌تر را معرفی کنید. این کار مغز آنها را فعال و درگیر نگه می‌دارد. به همین ترتیب، کمی خلاقیت یا الهام گرفتن چه اشکالی دارد؟ به جای اینکه به کودک نشان دهیم که چگونه کاری انجام می‌شود، می‌تواند خودش آن را بفهمد (البته با کمی کمک). این کمک می‌کند تا مغزش درگیر شود و اطمینان حاصل شود که توجه او دقیقاً در جایی است که باید باشد.
6) نشان دهید که چگونه به نفع خانواده است.
هنگامی که با یک وظیفه روبرو می‌شوند، بسیاری از افراد جوان فقط بر روی کاری که باید انجام دهند تمرکز می‌کنند، نه به مزایایی که برای کل خانواده به ارمغان می‌آورد.
به عنوان مثال، اگر آنها بفهمند که تمیز کردن آشپزخانه به این معنی است که غذا سریع‌تر سرو می‌شود، یا هرکسی که یک اتاق را تمیز می‌کند به این معنی است که می‌تواند در زمان صرفه‌جویی کند و به سینما برود، به بچه‌ها از طریق پیوند خانوادگی پاداش می‌دهد، که بسیار از پاداش‌های دیگر مؤثرتر و مفیدتر است.
یکی از مزایای اصلی این است که شروع به نشان دادن ارتباط متقابل می‌کند و کودکان ممکن است به جای تمرکز بر تکالیف شخصی خود، مزایای کار با یکدیگر را ببینند.
7) صبور باشید.
در بزرگسالی، والدین دیدگاه متفاوتی نسبت به کودکان دارند. جارو کردن زمین ممکن است از نگاه قدیمی‌ترها ساده باشد، اما برای کسی که هنوز در حال یادگیری است، مفهومی انتزاعی و بیگانه است. نباید انتظار داشت که در اولین تلاش آن را درست انجام دهند. والدین آرام و عاقل از این موضوع آگاه هستند و آنها را تشویق می‌کنند حتی زمانی که نتایج عالی نیستند.
8) والدین نیز باید نقش خود را ایفا کنند.
در نهایت، همانطور که قبلاً گفته شد، یکی از راه‌های مؤثرتر برای ایجاد انگیزه در کودکان، نشان دادن این است که چگونه برای خانواده به‌طور کلی مفید است. والدین نیز باید درگیر شوند و اگر این کار را نکردند برای برخی از پاسخ‌های سریع آماده باشند. انگیزه بچه‌ها برای تمیز نگه داشتن اتاقشان در صورتی که والدینشان به سادگی همه چیز را در اطرافشان رها کنند، چطور ممکن خواهد بود “چرا اسباب بازی‌های من به خانه نیاز دارند اگر اسباب بازی‌های شما نیازی به خانه ندارند؟” سوالی است که در کلنجار با فرزندان در خانه تکانی زیاد شنیده می‌شود.
همه موارد مطرح شده راه‌های سریع و مؤثری برای ایجاد انگیزه هستند. بچه‌ها وقتی حواسشان پرت نمی‌شود خیلی راحت می‌توانند چیزها را جمع‌آوری کنند و سیستم‌های پاداش، نمودارهای پیشرفت، تنبیه‌ها و موارد دیگر همگی نقش خود را برای کمک به آنها در ایجاد چارچوب ذهنی مناسب انجام می‌دهند.
وقتی بچه ها نمی‌خواهند تمیز کنند، چه کنیم؟
والدین اغلب شکایت می‌کنند که وادار کردن بچه‌ها به تمیزکاری سخت است. این می‌تواند باعث درگیری قابل توجه والدین و فرزند شود.
گاهی این درگیری با پرتاب چیزی به سمت والدین و امتناع کودک از برداشتن آن شروع می‌شود. کودکان خردسال از تمیز کردن اتاق‌هایشان خودداری می‌کنند، حتی گاهی با کمال تآسف می‌تواند منجر به کتک زدن یا تنبیه بدنی شود. آموزش به کودکان برای سازماندهی وسایلشان یک مهارت والدین است. والدین قبل از اینکه بتوانند به فرزندانشان کمک کنند، نیاز دارند که این مهارت را خودشان یاد بگیرند. خوشبختانه، راه‌های مؤثر و بی‌شماری برای ترویج یادگیری کودک بر اساس مهربانی وجود دارد.
برای والدینی که به دنبال کاهش کلنجار با فرزندان در خانه تکانی هستند پیشنهاد می‌کنیم:
- بدانید فرزندتان با توجه به سن و رشدش چه کارهایی می‌تواند انجام دهد. انتظارات خود را بر این اساس تنظیم کنید؛ از کودکان پیش دبستانی فقط می‌توان انتظار داشت که یک اسباب بازی را که با آن بازی می‌کردند سرجایش بگذارند.
- در مورد اجرای “تمیز کردن” شفاف باشید. ممکن است کودک فکر کند که اگر لباس‌های کثیف خود را زیر تخت بگذارد، این درخواست برآورده می‌شود. او نمی‌داند شما چه انتظاری دارید مگر اینکه جزئیات را بیان کنید.
- شما نباید انتظار داشته باشید که فرزندتان به اندازه شما به سازماندهی وسایل علاقه داشته باشد، اما اگر در مورد اولویت و مکانی برای قرار دادن وسایلش توافق کنید، می‌توانید شروع موفقی داشته باشید.
- برای موفقیت تلاش کنید نه اصطکاک. داشتن یک موفقیت مشترک مهمتر از داشتن یک اتاق بی عیب و نقص است.
- گاهی رها کنید و نادیده بگیرید، مگر اینکه خطرات سلامتی واقعی در میان باشد. غذا در اتاق‌ها می‌تواند انواع حشرات را جذب کند. محدود کردن غذا از اتاق کودکان نقطه خوبی برای شروع است.
سخن پایانی
قطعاً زندگی در خانه‌ای مرتب و تمیز حس بهتری برای همه‌ی افراد خانواده ایجاد خواهد کرد اما یک شبه به این نقطه نخواهیم رسید. عوامل متعددی در رسیدن به این هدف نقش دارند حتی کودکی خودمان و آموزشی که توسط والدینمان دیده‌ایم. بنابراین با سختگیری بیش از حد محیط خانه را متشنج نکنید. بلکه با حرکت‌های مداوم کم کم سبک زندگی را به این سمت ببرید که نظافت و تمیز کردن خانه جزئی از روال همیشگی زندگی باشد و فقط سالی یک یا دو بار را به نظافت اساسی نپردازید با اینکار نه تنها دچار کلنجار با فرزندان در خانه تکانی نخواهید شد بلکه کار خودتان هم سبک‌تر خواهد شد. ماروم آرزو دارد به دور از این تنش‌ها روزهای ماه پایانی سال را سپری کنید و لذت از حضور کنار اعضای خانواده را در اولویت قرار دهید.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینه‌‌های درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
No comment