حالت تدافعی، در شکلی از احساس یا رفتار مشاهده می‌شود. واکنش تدافعی در نوع احساس آن، معمولاً زمانی برانگیخته می‌شود که احساس می‌کنید افراد نسبت به شما انتقادی دارند و در نهایت منجر به شرم، ناراحتی و عصبانیت می‌گردد. از طرفی دیگر، حالت تدافعی در رفتارهای خاصی، معمولاً از احساساتی مانند طعنه آمیز بودن، انتقادی بودن و یا رفتار بی سر و صدا ناشی می‌شود.
.
حالت تدافعی با چه هدفی شکل می گیرد؟
رفتارهای تدافعی، شما را از احساساتی مانند صدمه دیدن و شرمندگی حفظ می‌کند. هدف این رفتارها (خواه از آن آگاه باشید یا نه)، این است که توجه خود را به نقاط ضعف طرف مقابل معطوف کنید. از این طریق می‌توانید در لحظه، احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید.
ممکن است رفتارهای تدافعی در کوتاه مدت، به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید. اما در دراز مدت باعث بدتر شدن اوضاع می‌گردد.
زمانی که شخصی شما را مورد انتقاد قرار می‌دهد، شما نیز به نقص‌های او اشاره می‌کنید تا از احساس مورد انتقاد قرار گرفتن مصون بمانید! در این هنگام شما طرف مقابل خود را نیز تدافعی کرده‌اید. این روند، منجر به یک چرخه معیوب از رفتارهای تدافعی رفت و برگشتی می‌گردد که هیچکدام از شما متوجه آن نمی‌شود.
مواردی که نشان می‌دهد شما فردی تدافعی هستید!
از اینکه تا به حال رفتاری تدافعی داشته‌اید، مطمئن نیستید؟
تشخیص حالت تدافعی زمانی که ریشه در عوامل درونی دارد، دشوار است. اکنون برخی از موارد رایجی که نشان می‌دهد شما در حالتی تدافعی هستید را بررسی می‌کنیم.
واکنش شما زمانی که مورد انتقاد قرار میگیرید، چگونه میباشد؟ موارد زیر، حالت تدافعی افراد را در زمانی که مورد انتقاد قرار می‌گیرند، نشان می‌دهد. کدام یک از این موارد را تا به حال تجربه کرده‌اید؟
- گوش دادن به صحبت‌های طرف مقابل را متوقف می‌کنید.
- در مورد آن چیزی که مورد انتقاد قرار می‌گیرد، بهانه می‌آورید.
- طرف مقابل را به خاطر آنچه از شما انتقاد می‌کند، سرزنش می‌کنید.
- طرف مقابل را متهم به داشتن نقاط ضعف خودتان می‌کنید.
- اقدامات و نقاط ضعفتان را توجیه می‌کنید.
- اشتباهات گذشته طرف مقابلتان را مطرح کرده و از صحبت درباره مسئله فعلی خودداری می‌کنید.
- احساس و نظر طرف مقابلتان را نمی‌پذیرید.
دلایل ایجاد حالت تدافعی
اگر به وجود حالت تدافعی در رفتار خود پی برده‌اید، ممکن است سوال‌های زیادی در ذهنتان ایجاد شده باشد. مانند اینکه چرا و چگونه حالت تدافعی در شما به وجود می‌آید؟ علل و عوامل زمینه ساز آن چه مواردی میباشد؟ در ادامه برخی از علل و ریشه‌های تدافعی بودن افراد را بررسی می‌کنیم:
- واکنش به احساس نا امنی یا ترس: به عنوان مثال، اگر در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اید، ممکن است خودتان تبدیل به فردی شوید که دیگران را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد! شما از این طریق برای خود، امنیتی کاذب شکل می‌دهید و احساس قدرتمندی می‌کنید.
- واکنش به آسیب روحی یا سوءاستفاده در دوران کودکی: مانند مورد قبلی، در این حالت نیز تدافعی بودن، راهی برای افزایش احساس قدرتمندی است.
- واکنش به اضطراب و ناتوانی درجرات ورزی: زمانی که جهت برقراری ارتباط موثر، مهارت لازم را ندارید و با حضور در اجتماع دچار اضطراب می‌شوید، احتمالا به شیوه‌ای تدافعی پاسخ خواهید داد.
- واکنش به احساس شرم یا گناه: تصور کنید در مورد موضوعی احساس گناه می‌کنید و یکی از اطرافیانتان درباره همان موضوع شروع به صحبت می‌کند. در چنین موقعیتی احتمالا شما به صحبت‌های آن شخص، به شیوه‌ای تدافعی پاسخ خواهید داد.
- واکنشی برای پنهان کردن حقیقت: زمانی که می‌خواهید حقیقتی را پنهان کرده یا دروغ بگویید، احتمالا رفتاری تدافعی را نشان خواهید داد.
- واکنش به نقد رفتار و ویژگیهای شخصیتی‌تان: زمانی که مورد نقد قرار میگیرید و می‌خواهید رفتار یا برخی از جنبه‌های شخصیت خود را توجیه کنید، ممکن است به شیوه‌ای تدافعی پاسخ دهید.
- واکنش به احساس درماندگی در تغییر: اگر جنبه‌هایی از شخصیتتان که برای تغییر آن در تلاش هستید، مورد انتقاد قرار گیرد، به شیوه‌ای تدافعی پاسخ خواهید داد.
- نشانه‌ای از وجود اختلال در سلامت روان: گاهی اوقات حالت تدافعی، نشان دهنده مشکلی جدی‌تر در سلامت روان میباشد. مانند اختلالات شخصیت، اختلالات خوردن و …
- رفتاری آموخته شده: همچنین حالت تدافعی را می‌توان از طریق والدین یا همسر خود، به عنوان راهی برای برقراری ارتباط با دیگران یاد بگیریم.
به طور کلی، حالت تدافعی بیشتر از اینکه در نتیجه عوامل بیولوژیکی و شیمیایی باشد، در نتیجه عوامل روانی اجتماعی به وجود می‌آید. حالت تدافعی راهی برای ارتباط با دنیای اطراف میباشد و معمولاً ریشه در تجربیات زندگی شخصی یا بافت اجتماعی دارد.
انواع حالات تدافعی
اکنون که نشانه‌های حالت تدافعی را بررسی کردیم، لازم است با انواع آن نیز بیشتر آشنا شویم. انواع مختلفی از حالات تدافعی وجود دارد. موارد زیر را خوانده و بگویید کدام یک از آن‌ها را تا به حال تجربه کرده‌اید؟
- شخص ستیزی: در این حالت فرد برای زیر سوال بردن طرف مقابل، به شیوه‌ای غیرمنصفانه او را مورد نقد قرار می‌دهد.
- دست‌آویزی به گذشته: در این حالت فرد اشتباهات گذشته طرف مقابل را بازگو کرده و او را سرزنش می‌کند.
- رفتار بی صدا: در این حالت فرد انتقادی را که به او داشته‌اید، با سکوت پاسخ می‌دهد.
- استفاده از تکنیک چراغ گاز: فرد با استفاده از تکنیک چراغ گاز، درستی صحبت طرف مقابل را انکار کرده و باعث می شود طرف مقابل به قدرت حافظه و خاطرات خود شک کند! آن‌ها از این طریق به دیگران حس غیرمنطقی بودن و عدم شفافیت را القا می‌کنند.
سرزنش/پرخاشگری: در این حالت، زمانی که فرد را مورد انتقاد قرار می‌دهند، نقطه ضعف خود را نمی‌پذیرد و طرف مقابل را مقصر دانسته و سرزنش می‌کند!
خشم موجه: در این حالت فرد، انتقاد وارد شده به خود را غیرمنصفانه دانسته و رفتار نادرست خود را توجیه می‌کند. (به عنوان مثال، وقت نگذراندن با خانواده را با کار سخت و نداشتن وقت آزاد توجیه می‌کند.)
قربانی بی گناه: در این حالت فرد انتقاد را می‌پذیرد. اما پس از آن گریه کرده و خود را بابت آن سرزنش می‌کند تا از این طریق، در طرف مقابل احساس گناه و همدردی به وجود آورد. (و از انتقادات بیشتر جلوگیری نماید!)
تأثیرات حالت تدافعی در زندگی
اگر تا به حال حالات تدافعی را تجربه کرده باشد، احتمالا تا حدودی از تاثیرات منفی آن در زندگی آگاه هستید. همینطور شاید احساس درماندگی می‌کنید و نمی توانید رفتار دفاعی خود را تغییر دهید.
در این قسمت برخی از تأثیرات منفی حالات تدافعی را بررسی می‌کنیم:
- رفتار شما با افراد مهم زندگی‌تان باب میلتان نیست و زندگی‌تان آنطور که می‌خواهید نیست.
- بدون اینکه قصد آن را داشته باشید، به دیگران احساس بدی می‌دهید. این امر باعث به وجود آمدن چرخه‌ای معیوب می‌شود که نتیجه آن بدتر شدن شرایط میباشد.
- موقعیت‌ها را بیش از حد تنش زا و خصمانه ارزیابی می‌کنید و این باعث می‌شود که ساده‌ترین گفت‌وگو، به مشاجره یا دعوا تبدیل شود.
- در نهایت احساس طردشدگی کرده و هر کجا بروید، با هیچکس سازگار نخواهید بود.
- به دلیل رفتار تدافعی، خودتان نیز احساس بدتری پیدا می‌کنید.
- مشکلات هرگز حل نمی‌شوند و دائما احساس می‌کنید آن‌ها در حال تکرار هستند.
- با گذشت زمان، حسن نیت و همدلی شما نسبت به دیگران از بین می‌رود.
- رفتار شما منجر به سنگ اندازی می‌شود. به گونه‌ای که دیگران به دلیل رفتار تدافعی شما، از تغییر خودداری می‌کنند.
- به طور کلی در بسیاری از مواقع احساس منفی می‌کنید و توانایی دیدن نیمه پر لیوان (نقاط مثبت) را در زندگی از دست می‌دهید!
No comment