می‌دانیم که همه افرادی که چنین احساسی نسبت به خود داشته‌اند، شرایط یکسانی را در طول زندگی نداشته‌اند. افراد دارای زندگی منحصر به فردی هستند؛ بنابراین برای درک علت‌ها بهتر است نگاهی به زندگی خود بیندازیم و به تجاربی که ممکن است ما را به این مرحله رسانده باشد، بیندیشیم.

برای چند لحظه به مواردی که در ادامه گفته می‌شود، تمرکز کنید.

1. منتقد منفی درون

در درون شما، خودی وجود دارد که دائما در حال انتقاد منفی از شما و مقایسه شما با دیگران است. این منتقد منفی، دائم در گوش شما، نوا‌ی “تو به اندازه کافی خوب نیستی.‌” را می‌خواند.

این منتقد درونی باعث می‌شود وقتی در جمعی حضور دارید، احساس کنید جایی در آن جمع ندارید.

گوش دادن به نوا‌ها‍‌ی این منتقد منفی، باعث می‌شود در درون خود، سرشار از نفرت و سوءظن شوید که می‌تواند منجر به پارانویا شود. این منتقد به دنبال آن است تا به شما ثابت کند، موفق نمی‌شوید و حتی اگر در انجام امری، پیروز شوید، ارزش آن را در نگاه‌تان کوچک می‌سازد.

جملات منتقد منفی:

• فکر می‌کنی چه کسی هستی که می‌خواهی این کار را انجام دهی؟
• مهم نیست که چقدر در حال تلاش کردن هستی؛ در نهایت شکست می‌خوری.
• تو در حال خراب کردن اوضاع هستی؛ همان‌طور که همیشه اوضاع را به هم می‌ریزی.
• تو نمی‌تونی به دیگران اعتماد کنی؛ در نهایت آن افراد نا‌امیدت خواهند کرد.
• چرا باید او تو را دوست داشته باشد؛ حتما نیت بدی دارد.

دست‌و‌پنجه نرم کردن با چنین منتقدی سخت است. ممکن است افراد با شنیدن دائمی این جملات، به این باور برسند که فردی بی‌عرضه هستند و لایق دست‌یابی به عشق، موفقیت و … نمیباشند. باید بدانیم که هر چقدر به این منتقد بیشتر گوش دهیم، غلبه او بر ما بیشتر خواهد شد. اگر در روابط خود به این باور رسیده‌اید که نمی‌توانید پذیرا‌ی مهربانی دیگران باشید و دائما به آن‌ها شک دارید، مدت زیادی است که در حال گوش دادن به حرف‌ها‌ی این منتقد  درونی هستید.

2. تجارب منفی زندگی

بذر این منتقد، چگونه در وجود شما کاشته شده است؟ شاید فکر کنید که خودتان آن را کاشته و پرورش داده‌اید؛ اما باید بدانیم اغلب چنین بذری به دلیل تجربه‌ها‌ی منفی زندگی در وجود ما کشته شده است که به چهار مورد از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• تجارب دوران کودکی

در دوران کودکی خود، والدین خود را چگونه می‌دید؟ آیا آن‌ها را مضطرب و عصبانی می‌دیدید و احساس می‌کردید که در شرایطی دارای تنش زندگی می‌کنید؟ آیا آنان در دوران کودکی، انتقاد زیادی از شما می‌کردند؟

تجاربی مثل سوء‌استفاده از کودک، کنترل بیش از حد او، مورد غفلت واقع شدن می‌تواند باعث ایجاد منتقد منفی درونی شود.

• روابط بد

منتقد درونی منفی همیشه در دوران کودکی شکل نمی‌گیرد. اگر در رابطه‌ای باشید که فرد مقابل دائما در حال دادن احساس حقارت به شما است، این نیز می‌تواند مانند تجارب دوران کودکی عمل کند و منتقد درونی منفی را در شما شکل دهد.

ممکن است که کارفرما یا سرپرستی داشته باشید که دائما می‌خواهد ارزش ما را پایین بیاورد؛ این نیز جرقه‌ای برای شکل‌گیری این منتقد در درون شما باشد.

• مورد قلدری واقع شدن

آیا در گذشته خود توسط فردی، مورد قلدری واقع شده‌اید؟  چنین تجربه‌ی می‌تواند در محیط مدرسه و یا محیط کار برای شما اتفاق افتاده باشد. چنین تجربه‌ای می‌تواند روی خودپنداره فرد یعنی نوع نگاهی که او نسبت به خود، دیگران و دنیا دارد، اثر بگذارد. اگر می‌خواهید از تنفری که نسبت به خود دارید، آزاد شوید؛ باید ارتباط بین منتقد درونی منفی خود و تجربه مورد قلدری واقع شدن را کشف کنید.

• تجارب آسیب‌زا

آیا در گذشته تجاربی مثل تصادف با اتومبیل، مورد حمله واقع شدن، از دست دادن داشته‌اید؟ این موارد می‌تواند سوال ” چرا باید این اتفاق برای من بیفتد؟” را در ذهن‌تان ایجاد کند. اگر فکر کنید در اتفاقی که رخ داده است، شما مسئول بوده‌اید، احساس شرم و تنفری که از خود دارید، بیشتر خواهد شد.

. محرک‌ها‌ی محیطی

ممکن است یک همکار جدید، شما را به یاد تجربه‌ای بد از گذشته خود بیندازد. ممکن است ارتباط شما با یک دوست، باعث شود احساس کنید تجارب منفی دوران کودکی‌تان در حال تکرار شدن است. اگر احساس کردید واکنشی که نسبت به آن همکار یا دوست دارید، متناسب با موقعیت حال حاضر نیست، بهتر است از یک روان‌درمان‌گر کمک بگیرید.

• خودپنداره منفی

آیا دیدگاه‌تان نسب به آن‌چه که هستید، منفی است و خود را کم دوست دارید؟

وقتی افراد از آن چه که هستند، تنفر دارند، از هر اتفاق کوچکی معنایی بزرگ می‌سازند. چرا که این ضعف در اعتماد به نفس را در مورد آنچه که می‌خواهید انجام دهید، برای شما یادآوری می‌کند.

وقتی در جمعی از مردم، مرتکب رفتار اشتباه کوچکی می‌شوند، به این می‌اندیشند که نمی‌توانند هیچ دوستی برای خود بیابند؛ حتی اگر این رفتار فقط برای لحظه‌ای اتفاق افتاده باشد و مطمئن باشند که می‌توانند در جهت اصلاح آن برآیند.

• شرایط روان

ممکن است که این حالت به دلیل یک اختلال باشد؛ مانند افسردگی و یا اضطراب.

نا‌ امیدی، شرم، احساس گناه و احساس به اندازه کافی خوب نبودن از نشانه‌های افسردگی هستند. متاسفانه به دلیل ماهیت این اختلال، ما متوجه سوگیری شناختی‌ ای که داریم، نمی‌شویم. یعنی متوجه آن نمی‌شویم که فکر ” تو به اندازه کافی خوب نیستی.” به دلیل تاثیراتی است که افسردگی بر عملکرد‌ها‌ی شناختی ما گذاشته است.

هر چقدر افسردگی بیش‌تر بر افکار ما اثر بگذارد، فکر تو به اندازه کافی خوب نیستی نیز در ذهن ما بزرگ و بزرگ‌تر خواهد شد. تا جایی که احساس شایستگی و تعلق خود را از دست داده و منزوی می‌شویم و فکر می‌کنیم با دیگران بسیار متفاوتیم.