تمایز یافتگی فرآیند فعال و مداوم تعریف خود، آشکارسازی خود، روشن کردن مرزها و مدیریت اضطراب ناشی از به خطر انداختن صمیمیت بیشتر یا جدایی بالقوه است. موری بوئن تمایز یافتگی را به عنوان درجه تاب آوری در برابر سرایت بین فردی اضطراب تعریف کرد. فردیت یا استقلال این است که چگونه ما به عنوان یک شخص رشد می‌کنیم و چه چیزی ما را به آن فردی که هستیم تبدیل می‌کند؟ تمایز یافتگی چیزی است که در روابط با والدین، شرکا و دوستان نزدیک رخ می‌دهد. تمایز در مورد این است که در حضور کسانی که هستند، کسی باشید. در این مقاله با تعریف و چگونگی روند تمایز یافتگی آشنا خواهید شد.
فهرست مطالب
تمایز یافتگی یعنی چه؟
تمایز خود یک سازه رشدی است که طراحی آن بر نظریه سیستم‌های خانواده بوئن تکیه دارد و شامل دو بعد درون فردی و بین فردی است. تمایز یافتن نشان دهنده توانایی یک فرد برای مشاهده خود جدا از خانواده اصلی خود است. تمایز یافتن خود به عنوان یک مفهوم مرکب-پیچیده برای متحد کردن توسعه فردیت با توانایی تمایز بین افکار و احساسات است. هدف نهایی این تمایز یافتگی تعادل بین شناخت و احساسات است و کسی از این منظر در سلامت است که حس تعلق به خانواده و تمایز یافتگی را با هم داشته باشد. در واقع فرد از کودکی و به طور جدی‌تر در اوایل نوجوانی شروع به کسب استقلال در بین اعضای خانواده می‌کند. بوئن مطرح کننده نظریه نظام‌های خانواده یا همان نظریه سیستمی خانواده است.
تمایز یافتگی به معنای جدا شدن از نزدیکان و تمرکز بیشتر بر نیازهای خودمان است. تمایز می‌تواند چندین بار در زندگی ما رخ دهد و خشم، عصبانیت و احساس پوچی را برانگیزد. ما باید این احساسات را بررسی کنیم و به آنها گوش دهیم. این فرصتی است تا زندگی‌مان را واقعاً از آن خود کنیم. در ابتدا تمایز یافتگی شاید برایمان دلهره آور باشد اما همان چیزی است که برای مستقل شدن به آن نیاز داریم.
مهارت‌های لازم برای ایجاد تمایز با شریک زندگی
چندین مهارت اصلی لازم برای ایجاد تمایز وجود دارد:
- تمایز خود مستلزم توانایی مداوم برای شناسایی و بیان جنبه‌های مهم خود، افکار، احساسات و خواسته‌ها است. آگاهی از خود در توانایی تشخیص آنچه در دنیای درونی شما می‌گذرد مهم است. تمایز یافتگی مستلزم بیان آن دنیای درونی به دیگری است.
- تمایز از دیگری یعنی حضور و محبت در مواجهه با احساسات و واکنش‌های شدید طرف مقابل با شما، در حالی که شما قادر هستید واکنش‌های خود را مدیریت کنید.
- یکی از مهارت‌هایی که به شما کمک می‌کند، توانایی حفظ تصویر بزرگتر از شخصیت شریکتان در طول زمان است، به جای اینکه عکس‌العمل او را در لحظه به‌عنوان کل وی ببینید.
اهمیت تمایز یافتگی در ازدواج
رابطه تمایز یافتگی و ازدواج بسیار اهمیت دارد. شرکا و روابط متحول می‌شوند. غنا و پیچیدگی مداوم در درون خود و همچنین رابطه تجربه می‌شود. تمایز یافتگی از به خطر انداختن ارزش‌ها و باورهای اصلی شرکا جلوگیری می‌کند و یادگیری درک و حمایت از آنچه برای هر دو نفر مهم است را به همراه دارد. در فرهنگ عامه، بر سازش در روابط تاکید شده است. این موضوع می‌تواند منجر به تمایل به رفع اختلافات و یافتن راه حل خیلی سریع شود. حفظ دلبستگی برای شما با کسی که تعریف نشده یا مبهم است، غیر ممکن است. اگر خود را به وضوح بیان نکنید، احساس نمی‌کنید درک شده‌اید و این مسأله دو طرفه است.
راه‌هایی برای ایجاد تمایز یافتگی در رابطه
- اغلب زمانی که در تضاد هستیم، احساسات شما می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. یاد بگیرید که این موضوع را به طور موثرتری مدیریت کنید و مسائل را شخصی نکنید. مذاکره در مورد نتایج موثر، تعارض را راهی برای ارتقای درک و اعتماد بیشتر می‌کند.
- ارتباط عمیق در تفاوت‌های خود مستلزم همدلی بدون از دست دادن احساس خود است. کنجکاو ماندن در مورد اینکه شریک زندگی شما کیست به جای اینکه شبیه هم باشید، صمیمیت را عمیق‌تر می‌کند. صمیمیت جنسی پر جنب و جوش و پرشور باقی می‌ماند. یکی از راه‌های مطمئن برای کشتن اشتیاق، اجتناب از درگیری است.
- زمانی که در اهداف و نیازهای خود همسو هستید، احساس ارتباط با شریک زندگی خود آسان است. وقتی خطر کم درگیری وجود دارد، بیان خود آسان است. این معمولاً در ابتدای روابط است. اما وقتی استرسی، تحریک‌پذیر و خسته هستید، کار تمایز یافتگی واقعا شروع می‌شود. اضطراب زمانی به وجود می‌آید که شما مخالف هستید. تفاوت‌ها امنیت شما را در رابطه تهدید می‌کند. “شاید شریکم اگر بفهمد که من چیزها را متفاوت می‌بینم، مرا دوست نداشته باشد”.
- در این مرحله می‌توانید برای جلوگیری از درگیری یا مبارزه برای حفظ هویت خود موافقت کنید و سعی کنید شریک خود را مجبور به ادغام کنید. به این ترتیب زوج‌ها در برابر تمایز مقاومت می‌کنند. مطمئناً تفاوت‌هایی وجود دارد که می‌تواند باعث پایان رابطه شود، مانند بچه‌خواستن یا نخواستن، بنابراین خطر واقعی است. با این حال، اگر تمایز یافتگی انجام نشود، رابطه شما می‌تواند دچار رکود و تنش شود یا به دعوای توهین آمیز و عصبانیت منجر شود. هر دو فاصله بیشتری ایجاد می‌کنند.
تمایز یافتگی شخصیت
فردی که دارای یک «خود» کاملاً متمایز شده است، وابستگی واقع‌بینانه‌اش به دیگران را تشخیص می‌دهد، اما می‌تواند در مواجهه با تعارض، انتقاد و طرد شدن به اندازه کافی آرام و شفاف بماند تا تفکری را که ریشه در ارزیابی دقیق حقایق دارد از تفکر مبهم تشخیص دهد. اهمیت تمایز یافتگی در شخصیت از آن جهت است که فرد به استقلال رسیده و از لحاظ ذهنی می‌داند کیست و چه باورها و ارزش‌هایی دارد.
تمایز یافتگی عاطفی
تمایز احساسات به دقتی اشاره دارد که افراد می‌توانند با آن احساسات خود را شناسایی و تشخیص دهند و با رفاه در بزرگسالان مرتبط است. در پژوهشی افتراق عواطف منفی با شدت و تمایل کمتر منفی و اعتقاد به انعطاف پذیر بودن احساسات مرتبط بود. افتراق عواطف مثبت با هیچ یک از متغیرهای بهزیستی ارزیابی شده مرتبط نبود. این نتایج نشان می‌دهد که آگاهی دقیق از حالات عاطفی منفی یکی از ابعاد مهم بهزیستی است، چه در بزرگسال و چه در نوجوان.
ابعاد تمایز یافتگی
تمایز یافتگی در دو بعد درون فردی و بین فردی اتفاق می‌افتد. فرد توانایی تشخیص و شناخت احساسات و افکار را دارد. اگر در شرایط استرس زا فرد بتواند همه چیز را خوب مدیریت کند و در موقعیت من بماند سطح تمایز یافتگی بالایی دارد. بعد دوم شکل بین فردی است در این شرایط در حین برقراری صمیمیت، خودمختاری نسبت به دیگران را در روابط حفظ می‌کنیم.
چهار مؤلفه اثرگذار بر تمایز یافتگی عبارتند از:
- واکنش‌پذیری عاطفی: در این شرایط احساسات بر منطق غلبه دارد.
- جایگاه من: فرد عقاید مشخصی دارد. برای کسب رضایت بقیه افراد عقاید خود را تغییر نمی‌دهند.
- گریز عاطفی: جدایی عاطفی با چگونگی جدایی آنها از گذشته و شروع زندگی در نسل فعلی ارتباط دارد. در مواردی که این جدایی به درستی شکل نگرفته فرد برای فرار از پیوندهای حل نشده رفتارهایی مانند دوری فیزیکی یا عدم برقراری رابطه با یکی از اعضای خانواده را نشان می‌دهد.
- هم آمیختگی با دیگران: این مؤلفه بیان کننده درگیری و وابستگی زیاد به افراد مهم زندگی فرد است. به نظر بوئن افراد در طیف تمایز یافتگی تا هم آمیختگی قرار دارند.
برخی از ویژگی‌های مشترک فرآیند تمایز یافتگی
- خسته از تسلیم شدن
- احساس عصبانیت، رنجش، تحریک پذیری: عصبانیت نسبت به کاری که شریک زندگی خود انجام داده است، عصبانیت نسبت به وضعیت فعلی زندگی شما، تلخی نسبت به ماندن در گذشته، تحریک‌پذیر بودن، زیرا به طور کلی ناراضی است.
- آگاهی از رویاهای از دست رفته یا نادیده گرفته شده: شغل ایده آلی که هرگز اتفاق نیفتاد تحصیلات هرگز به پایان نرسید، زندگی خانوادگی هرگز به دست نیامد، ماجراهایی که هرگز تجربه نشد.
- احساس ناقص بودن: مهارت‌ها، استعدادها و خلاقیت‌ها استفاده نشده و پژمرده می‌شوند.
- زیر سوال بردن تصمیمات گذشته: ما گذشته را در زمان حال بازسازی می‌کنیم و احساسات زمان حال، داستان گذشته را رنگ می‌کند. به طور مثال از طریق این لنز شما تصمیم می‌گیرید که خیلی زود ازدواج کرده‌اید یا با شخص اشتباهی ازدواج کرده‌اید.
- عقب نشینی، تجدید نظر و صحبت کردن: همه اینها با هم جمع می‌شوند تا به این احساس سیری، نیاز به موضع‌گیری و انجام کارها به گونه‌ای متفاوت، دامن بزنند.
با حس‌های همراه تمایز یافتگی چه کنیم؟
- موجودی گرفتن
برای جلوگیری از این که از همه آن رنجش‌ها و عصبانیت‌های روزانه خسته نشوید، چند نفس عمیق بکشید و چشم انداز زندگی فعلی خود را بررسی کنید. در حال حاضر به چه چیزی بیشتر نیاز دارید؟ به برخی چیزها فکر نکنید – شغل بهتر، خانه بزرگتر، مدرک دانشگاهی، این موضوع مربوط به تمرکز بر اهداف خود و پر کردن حفره‌های بزرگ زندگی خود بدون غرق شدن در جزئیات است.
- صحبت کن
شما مجبور نیستید که در مورد فیلم‌ها یا کتاب‌ها و … صحبت کنید. منظور از صحیت کردن گفتگوی منطقی و آرام در مورد چیزهایی است که در زندگی شما کم است مثلاً اینکه چگونه آینده را به طور ایده آل تصور می‌کنید. شما باید آنچه را بیشتر از همه به آن نیاز دارید وارد زندگی و رابطه‌تان کنید.
- یک طرح توسعه دهید، برنامه‌ای تهیه کن
در واقع دو برنامه: یکی با شریک زندگی خود در مورد حرکت رو به جلو. احتمالاً برنامه شما و شریک زندگیتان شباهت دارد و اگر هر دوی شما عقب‌نشینی کنید و در مورد دیدگاه‌های ایده‌آل خود از آینده صحبت کنید، ممکن است متوجه شوید خواسته‌های یکسانی دارید.
اما طرح دیگر این است که تصمیم بگیرید اگر در یک صفحه نباشید و دیدگاه‌های شما ناسازگار باشد، چه خواهید کرد. ممکن است متوجه شوید که باید موضع قاطع‌تری داشته باشید و صدایی برابر در رابطه داشته باشید، یا ممکن است تصمیم به ترک آن بگیرید. یک برنامه داشته باشید، تا احساس نکنید در دام افتاده‌اید.
- دریافت پشتیبانی
شما در حال انتخاب مسیر جدیدی در زندگی خود هستید و گرفتن کمک، باعث می‌شود که این کار را به تنهایی انجام ندهید. همه افراد نزدیک به شما احتمالاً از این مسأله حمایت نخواهند کرد: ارزش‌های متفاوتی دارند یا احساس خطر می‌کنند. شما برای کشف آنچه که زندگیتان واقعاً برایتان دارد، به یک مکان جداگانه نیاز دارید.
سخن پایانی
شما در حال وارد شدن به زندگی مستقل خود هستید، زندگی خود را پس می‌گیرید یا دوباره تعریف می‌کنید و فصل جدیدی را شروع می‌کنید. این مسیر تکامل شخصی است و سلامت روان را به همراه دارد. اما شما باید آن را به درستی انجام دهید. در طول این تمایز نباید روابط شما بخصوص با نزدیکان دچار مشکل شود و استقلال و تمایز در کانون خانواده شروع خواهد شد. در این مسیر ماروم همراهتان خواهد بود.
معرفی نویسنده: پریسا ایازی
من کارشناسی روانشناسی بالینی و کارشناسی ارشد رو روانشناسی عمومی خوندم. علاقمند به حوزه مدیریت استرس و مراقبه هستم.
حدود ۱۵ سال سابقه کار در زمینه آموزش و کاربرد انواع تکنیکهای ریلکسیشن،مدیتیشن و مایندفولنس دارم.
در حال حاضر به عنوان درمانگر در زمینه‌‌های درمان انواع اختلالات اضطرابی، مشاوره نوجوان و بهبود روابط والدین و فرزند، مشاوره پیش از ازدواج فعال هستم.
No comment