موسیقی درمانی یک رویکرد درمانی مبتنی بر شواهد است که از ویژگی‌های طبیعی موسیقی برای کمک به افراد برای بهبود سلامت روان و رفاه کلی آنها استفاده می‌کند. همچنین این نوع درمان یک مداخله هدفمند است که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ساخت موسیقی
- نوشتن آهنگ
- آواز خواندن
- رقصیدن
- گوش دادن به موسیقی
- بحث در مورد موسیقی
این شکل از درمان برای افراد مبتلا به افسردگی و اضطراب می‌تواند مفید باشد و ممکن است به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به مشکلات جسمانی کمک کند. همچنین برای تجربه تأثیرات مفید آن به پیشینه موسیقی نیاز ندارید.
مداخلات موسیقی درمانی می‌تواند به انواع مختلفی از اهداف بهداشتی و آموزشی پاسخ دهد:
- ترویج سلامتی
- مدیریت استرس
- تسکین درد
- بیان احساسات
- تقویت حافظه
- بهبود ارتباطات
- ارتقای توانبخشی فیزیکی و …
فهرست مطالب
تاریخچه موسیقی درمانی
این ایده که موسیقی می‌تواند به عنوان یک عنصر شفابخش بر سلامت و رفتار تأثیر بگذارد، به قدمت نوشته‌های ارسطو و افلاطون و در برخی فرهنگ‌ها، مدت ها قبل از آن است. شکلی از موسیقی درمانی در قرن بیستم به طور رسمی پس از جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم آغاز شد، زمانی که نوازندگان جامعه از همه نوع، اعم از مبتدی و حرفه‌ای، به بیمارستان‌های سربازان آسیب‌دیده در سراسر کشور رفتند تا برای هزاران جانبازی که از آسیب‌های جسمی و روانی ناشی از جنگ رنج می‌بردند، بنوازند.
واکنش‌های جسمی و روانی قابل توجه بیماران به موسیقی باعث شد تا پزشکان و پرستاران از بیمارستانها، درخواست استخدام نوازندگان را داشته باشند. به زودی مشخص شد که نوازندگان بیمارستانها قبل از ورود به مرکز نیاز به آموزش قبلی دارند و بنابراین تقاضا برای برنامه درسی در دانشگاه‌ها افزایش یافت.
انجمن موسیقی درمانی آمریکا (AMTA) در سال 1998 با هدف ادغام بین انجمن ملی موسیقی درمانی (NAMT) و انجمن موسیقی درمانی آمریکا (AAMT) تشکیل شد. در حال حاضر، AMTA به موسیقی درمانگران، دانشجویان، دانشجویان فارغ‌التحصیل و سایر حامیان، خدمات ارائه می‌دهد. ماموریت AMTA حمایت و آموزش حرفه موسیقی‌درمانی است. AMTA دو مجله تحقیقاتی و همچنین مجموعه‌ای از نشریات را منتشر می‌کند، و موسیقی درمانی را از طریق جریان‌های رسانه‌های اجتماعی ترویج می‌نماید.
AMTA بزرگترین انجمن موسیقی‌درمانی در ایالات متحده بوده که نماینده موسیقی‌درمانگران در ایالات متحده و بیش از 30 کشور در سراسر جهان است.
انواع موسیقی درمانی
موسیقی درمانی می‌تواند یک فرآیند فعال باشد که در آن مراجع در ایجاد موسیقی نقش دارد، یا یک فرآیند غیرفعال که شامل گوش دادن یا پاسخ دادن به موسیقی است. برخی از درمانگران ممکن است از یک رویکرد ترکیبی استفاده کنند که شامل تعاملات فعال و غیرفعال با موسیقی باشد.
رویکردهای مختلفی در موسیقی درمانی ایجاد شده است، ازجمله:
- موسیقی درمانی تحلیلی: موسیقی‌درمانی تحلیلی شما را تشویق می‌کند تا از یک «گفتگو» بداهه از طریق آواز خواندن یا نواختن یک ساز برای بیان افکار ناخودآگاه خود استفاده نمایید، در مورد آن فکر کنید و پس از آن با درمانگر خود در میان بگذارید.
- موسیقی درمانی Benenzon: این قالب برخی از مفاهیم روانکاوی را با فرآیند ساخت موسیقی ترکیب می‌کند. موسیقی درمانی Benenzon شامل جستجوی «هویت صدای موسیقی» شما است، که صداهای خارجی را توصیف می‌کند و بیشتر با وضعیت روانی درونی شما مطابقت دارد.
- موسیقی درمانی شناختی-رفتاری (CBMT): این رویکرد، درمان شناختی-رفتاری (CBT) را با موسیقی ترکیب می‌کند. در CBMT از موسیقی برای تقویت برخی رفتارها و اصلاح برخی دیگر استفاده می‌شود. این رویکرد دارای ساختار است و بداهه در آن جایی ندارد. و شامل گوش دادن به موسیقی، رقصیدن، آواز خواندن یا نواختن یک ساز است.
- موسیقی درمانی اجتماعی: این قالب بر استفاده از موسیقی به عنوان راهی برای تسهیل تغییر در سطح جامعه متمرکز است. فرآیند در یک محیط گروهی انجام می‌شود و به سطح بالایی از مشارکت هر یک از اعضا نیاز دارد.
- موسیقی درمانی نورداف-رابینز: که به آن موسیقی‌درمانی خلاق نیز می‌گویند. این روش شامل نواختن یک ساز (اغلب سنج یا طبل) است در حالی که درمانگر با استفاده از ساز دیگری همراهی می‌کند. فرآیند بداهه نوازی از موسیقی به عنوان راهی برای کمک به بیان خود استفاده می‌کند.
- روش بانی (تصویرسازی و موسیقی هدایت‌شده) (GIM): این شکل از درمان از موسیقی کلاسیک به عنوان راهی برای تحریک تخیل استفاده می‌کند. در این روش، احساسات، خاطرات و تصاویری را که هنگام گوش دادن به موسیقی تجربه می‌کنید، توضیح می‌دهید.
- روان‌درمانی صوتی: در این قالب از تمرینات صوتی مختلف، صداهای طبیعی و تکنیک‌های تنفسی برای ارتباط با احساسات و تکانه‌های خود استفاده می‌نمایید. این تمرین برای ایجاد حس عمیق‌تر ارتباط با خودتان است.
موسیقی درمانی در مقابل صوت درمانی
موسیقی‌درمانی با صوت‌درمانی تفاوت دارد و هر رویکرد، اهداف، پروتکل‌ها، ابزارها و تنظیمات خاص خود را دارد:
- موسیقی‌درمانی یک رشته نسبتا جدید است، در حالی که صدا درمانی بر اساس شیوه‌های فرهنگی باستانی تبت است.
- صوت‌درمانی از ابزارهایی برای دستیابی به فرکانس‌های صوتی خاص استفاده می‌کند، در حالی که موسیقی‌درمانی بر درمان علائمی مانند استرس و درد تمرکز دارد.
- آموزش‌ها و مدرک‌هایی که برای صوت‌درمانی وجود دارد به اندازه موسیقی درمانی استاندارد نیست.
- موسیقی‌درمانگران اغلب در بیمارستانها، مراکز درمانی سوءمصرف مواد یا مراکز خصوصی کار می‌کنند، در حالی که صوت‌درمانگرها ممکن است خدمات خود را به عنوان بخشی از طب مکمل یا جایگزین ارائه دهند.
جامعه هدف موسیقی درمانی چه کسانی هستند؟
افراد با هر پیشینه، سن و فرهنگ می‌توانند به موسیقی و موسیقی‌درمانی پاسخ دهند و از خواهش موسیقی درمانی بهره ببرند. گروه‌های قابل‌توجهی که موسیقی‌درمانگران به آنها کمک کرده‌اند، عبارتند از:
- سربازان و جانبازان: موسیقی‌درمانی به شما کمک می‌کند تا با تروما کنار بیایید.
- افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD): افراد در این طیف انس گرفتن، ساختار، قابلیت پیش‌بینی و سازگاری را یاد می‌گیرند.
- افراد مبتلا به آلزایمر: موسیقی درمانی ممکن است به خاطر پیش‌بینی‌پذیری، آشنایی و احساس امنیت به حافظه کمک کند و ذهن شما را تحریک کند.
- افراد در کانون اصلاح و تربیت: موسیقی درمانی به حل مسئله، مهارت‌های ارتباطی، آرامش و کاهش تکانشگری کمک می‌کند.
- قربانیان تروما و بحران: اگر تروما و بحران را تجربه کرده‌اید، ممکن است اضطراب، استرس و درد داشته باشید. موسیقی‌درمانی به شما در کاهش این سه تجربه، بهبود خلق و خو، احساس اعتماد به نفس و کنترل و ایجاد یک خروجی غیرکلامی برای احساسات کمک می‌کند.
- کسانی که از نظر جسمی بیمار هستند: این فهرست شامل افراد مبتلا به درد مزمن، دیابت، بیماری‌های قلبی، سرطان، سردرد، جراحی‌های اخیر و افرادی که در دوره توانبخشی هستند، بوده اما به آنها محدود نمی‌شود.
- افراد مبتلا به اختلالات سلامت روان: اگر با یک اختلال سلامت روان سر و کار دارید، موسیقی درمانی می‌تواند به شما در برقراری ارتباط و بیان کمک کند. از این طریق می‌توانید افکار و احساسات خود را کشف کنید، خلق و خو و تمرکز خود را بهبود بخشید و مهارت‌های مقابله‌ای را توسعه دهید.
- مصرف کنندگان مواد: در صورت ابتلا به اختلال سوء مصرف مواد، موسیقی درمانی ممکن است کمک‌کننده باشد. تحقیقات نشان داده است که می‌تواند انگیزه و عزت‌نفس را افزایش داده، تنش عضلانی و اضطراب را کاهش دهد. همچنین خودآگاهی را بهبود بخشیده و مهارت‌های مقابله‌ای را تقویت می‌کند.
تکنیک‌های موسیقی‌درمانی
وقتی کار با یک موسیقی‌درمانگر را شروع می‌کنید، باید اهداف خود را مشخص کنید. به عنوان مثال، اگر افسردگی را تجربه می‌کنید، ممکن است امیدوار باشید که از موسیقی برای بهبود طبیعی خلق و خو و افزایش شادی خود استفاده کنید. همچنین ممکن است بخواهید موسیقی‌درمانی را برای سایر علائم افسردگی مانند اضطراب، بی‌خوابی یا مشکل در تمرکز استفاده کنید.
در طول یک جلسه موسیقی درمانی، ممکن است به ژانرهای مختلف موسیقی گوش دهید، یک آلت موسیقی بنوازید و یا حتی آهنگ‌های خود را بسازید. ممکن است از شما خواسته شود که آواز بخوانید. درمانگر شما ممکن است شما را به بداهه‌گویی تشویق کند، یا ممکن است ساختار مشخصی داشته باشد.
احتمال دارد از شما خواسته شود، هنگام انجام این وظایف با احساسات خود هماهنگ شوید یا به احساسات خود اجازه دهید اعمال شما را هدایت کنند. برای مثال، اگر عصبانی هستید، ممکن است آکوردهایی با صدای بلند، تند و ناهماهنگ بنوازید یا بخوانید.
همچنین می توانید از موسیقی برای کشف راه‌هایی برای تغییر احساس خود استفاده کنید. اگر عصبانیت یا استرس را ابراز می‌کنید، ممکن است موسیقی‌درمانگر شما با گوش دادن یا ساختن موسیقی با آهنگ‌های آرام، ملایم و آرام‌بخش پاسخ دهد.
موسیقی درمانی اغلب دو نفره (درمانگر و مراجع) است؛ اما در صورت امکان، می‌توانید در جلسات گروهی شرکت کنید. جلسات با یک موسیقی‌درمانگر در هر جایی که تمرین می‌کند برگزار می‌شود. این مکان‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درمانگاه
- مرکز بهداشت جامع
- بیمارستان
- دفتر خصوصی
- تمرین‌های فیزیوتراپی
- تسهیل توانبخشی
فواید موسیقی‌درمانی
موسیقی درمانی می‌تواند شخصی‌سازی شود و برای افراد در هر سنی مناسب باشد؛ حتی کودکان بسیار کوچک نیز می‌توانند از آن بهره ببرند. چند مورد از فوایدی که این نوع درمان دارد:
- مناطقی از مغز را فعال می‌کند که بر چیزهایی مانند حافظه، احساسات، حرکت، حس‌ها، برخی عملکردهای غیرارادی، تصمیم‌گیری و پاداش تأثیر می‌گذارند،
- برآوردن نیازهای اجتماعی برای سالمندان در محیط‌های گروهی،
- کاهش ضربان قلب و فشار خون،
- تنش عضلانی را آرام می‌کند،
- ترشح اندورفین،
- استرس را از بین می‌برد،
- تقویت مهارت‌های حرکتی و بهبود ارتباطات برای کودکان و بزرگسالان جوانی که دارای ناتوانی‌های رشدی و یا یادگیری هستند،
تحقیقات همچنین نشان داده است که موسیقی می‌تواند تأثیر قدرتمندی بر افراد مبتلا به زوال عقل و سایر اختلالات مرتبط با حافظه داشته باشد. به طور کلی، موسیقی‌درمانی می‌تواند احساسات مثبت را افزایش دهد، احساساتی مانند آرامش، رضایت، اعتماد به نفس و توانمندسازی و صمیمیت عاطفی.
چرا موسیقی‌درمانی اثربخش است؟
درست مانند نوزادانی که با شنیدن آهنگ شروع به رقصیدن می‌کنند، به نظر می‌رسد همه انسان‌ها بدون توجه به سطح توانایی یا آموزش خود به موسیقی واکنشی ذاتی دارند. بالطبع این امر در افرادی که به دلیل اختلال روانی یا بیماری جسمی آسیب دیده‌اند نیز دیده می‌شود. موسیقی این قدرت را دارد که بیماران در هر سنی را درگیر کرده و توجه آنها را حفظ کند. با راهنمایی یک موسیقی‌درمانگر می‌توان از این قدرت برای سرگرمی، نشاط، باز کردن ذهن و بیدار کردن حواس استفاده کرد تا در رسیدن به اهداف درمانی متعدد موفق شد.
حجم قابل‌توجهی از ادبیات تحقیقی وجود دارد که از اثربخشی موسیقی درمانی پشتیبانی می‌کند. مطالعه‌ای که توسط دانشگاه ویسکانسین در میلواکی انجام شد، نشان داد که بازماندگان حمله قلبی در بخش بیمارستان، بلافاصله پس از گوش دادن به موسیقی کلاسیک احساس اضطراب کمتری داشتند. این در بدن آنها نیز منعکس شد، با کاهش ضربان قلب آنها از میانگین 79 ضربه در دقیقه به 71 و میانگین تعداد تنفس آنها از 17 در دقیقه به 16 کاهش یافت. این مطالعه همچنین افزایش ضربان قلب بیمار را نشان داد. تغییرپذیری، نشانه‌ای است که قلب آنها قوی‌تر می‌شود.
به لطف AMTA، تحقیقاتی در مورد مزایای موسیقی درمانی در نشریاتی مانند مجله موسیقی‌درمانی و دیدگاه‌های موسیقی‌درمانی منتشر شده است. از طریق این تحقیق، انجمن سرطان آمریکا موسیقی‌درمانی را به عنوان یک مزیت برای بیماران سرطانی می‌شناسد.
موسیقی درمانی برای کودکان
هر کودکی موسیقی را به شکلی تجربه کرده است. این یک تجربه مشترک است که همه می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند؛ در حالی که در عین حال فرصتی را برای کاوش با استفاده از ابزاری که هرگز انتخاب نکرده‌اند اما همیشه می خواستند امتحان کنند را ارائه می‌دهد. از آنجایی که موسیقی درمانی به گونه‌ای طراحی شده است که از نظر رشد برای هر فردی مناسب باشد، فرصتی برای کشف خود و فرصتی برای آزاد کردن احساساتی که کودک ممکن است در غیر این صورت برای خود نگه دارد، فراهم می‌کند.
در اولین جلسه، یک موسیقی‌درمانگر توانایی‌های بیمار را ارزیابی می‌کند، اهدافی را تعیین می‌کند و یک برنامه عمل برای قرار ملاقات‌های آینده ایجاد می‌کند. یک جلسه می تواند بین 15 تا 60 دقیقه طول بکشد و ممکن است شامل درمانگر باشد که موسیقی ارائه می‌دهد یا درمانگر و مراجع با هم موسیقی می‌سازند. بسته به نیاز، یک جلسه می تواند به سادگی سرود خواندن و آواز خواندن باشد یا برای چیزی پیچیده‌تر مانند ضبط یک آهنگ.
در یک پرونده کوچک ارائه شده در هافینگتون پست، کت فولتون، کارشناس موسیقی‌درمانی، موانع و دستاوردهایی را که یونا، کودکی که به عنوان یک نوزاد نابینا به دنیا آمده است، توصیف می‌کند. قبل از اینکه یونا شروع به موسیقی‌درمانی کند، قادر به خواندن خط بریل نبود و نمی‌توانست با کارهای دشوار کنار بیاید. از طریق کار با موسیقی‌درمانگر خود و استفاده از تمایل طبیعی خود به موسیقی، او شروع به یادگیری نحوه خواندن، و تلفظ دو تا سه کلمه در یک زمان کرده است – مهارت‌های ارتباطی او را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.
فراتر از پیشرفت در زبان، و با کمک موسیقی، یونا می‌تواند در موقعیت‌هایی که قبلاً او را ناامید می‌کرد، آرام بماند، مانند یادگیری بستن بند کفش‌هایش. در جایی که راهبردهای دیگر نتوانسته‌اند کاری از پیش ببرند، موسیقی درمانی به این کودک کمک کرده تا زندگی رضایت‌بخشی داشته باشد.
سخن پایانی
موسیقی درمانی به تنهایی ممکن است درمان مناسبی برای شرایط پزشکی از جمله اختلالات سلامت روان نباشد. با این حال، هنگامی که با دارو، روان‌درمانی و سایر مداخلات ترکیب شود، می‌تواند جزء ارزشمندی از یک برنامه درمانی باشد.
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان فواید موسیقی‌درمانی را تجربه کرده‌اید؟ تجربیات خود را در بخش دیدگاه‌ها یا از طریق اینستاگرام با ما در میان بگذارید.
معرفی نویسنده: مبینا مقدم
کارشناسی روانشناسی رو از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی گرفتم. در حال حاضر در مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی سلامت از دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه ایران مشغول به تحصیلم.
تولید محتوای علمی روانشناسی همیشه بخش جدانشدنی و مورد علاقه من بوده که این روزها برای تحقق بخشیدن بهش، قلم می‌زنم و می نویسم.
جالب بود….